Nga Federico Rampini
Tetë vjet më parë, afërsisht në këtë kohë, politika e jashtme amerikane ishte në duart e një farë Rex Tillerson: Sekretari i parë i Shtetit i Donald Trump kishte qenë prej kohësh drejtor ekzekutiv i gjigantit të naftës Exxon. Sot, lidhja me Exxon është përsëri në ballë të politikës së jashtme të Trump II: një lajm i Wall Street Journal zbulon se në samitin e Alaskës me Putinin, u fol për kthimin e Exxon në biznesin rus të naftës. Ashtu siç Trump po e shënjestron ashpër Indinë, duke rritur tarifat në 50% për të ndëshkuar blerjet e saj të naftës bruto ruse në shkelje të sanksioneve, a po përgatitet vetë Amerika për një të ardhme pas sanksioneve?
Evropa po e ndërlikon dhe po e turbullon ndjeshëm situatën. Ekziston një narrativë dominuese, sipas së cilës Bashkimi Europian ka mbyllur “rubinetat ruse” dhe, edhe me koston e sakrificave, ka eliminuar varësinë e saj energjetike nga Moska. Dhe pastaj është realiteti. Importet e karburanteve fosile nga Rusia nuk kanë pushuar kurrë, tre vjet e gjysmë pas agresionit kundër Ukrainës dhe njoftimit të sanksioneve. Vitin e kaluar, Bashkimi Evropian i pagoi Putinit një shumë marramendëse prej 23 miliardë eurosh, vetëm për të blerë karburante fosile. Dhe kjo shifër zyrtare nuk përfshin importet e bollshme evropiane që kalojnë tranzit nëpër vende të treta… si India. Po, pikërisht India që Trump ka në shënjestër, përveç blerjes së gazit dhe naftës ruse për nevojat e veta, është specializuar edhe në rafinimin e naftës bruto ruse, të cilën ua shet evropianëve si karburant makinash. Prandaj, pasojat e vërteta të sanksioneve janë shumë të ndryshme nga ajo që disa do të donin të na bënin të besonim. Vendosmëria e përdorur në fjalimet zyrtare përputhet me paqartësi dhe kompromise të pafundme. Si rezultat, kampi i “miqve të Kievit” nuk ka ndaluar kurrë së financuari armët e Putinit.
Kthehem te lajmi i Wall Street Journal mbi Exxon Mobil dhe historia prapa skenave të samitit të mesit të gushtit në Anchorage, Alaskë. Skena zyrtare është ajo e samitit: Trump dhe Putin buzëqeshin para kamerave, duke folur për “të bërë më shumë biznes së bashku” midis dy brigjeve të Paqësorit. Prapa skenave, sipas gazetës amerikane, gjigantët e energjisë të dy vendeve kanë diskutuar fshehurazi mundësinë e ringjalljes së një “martese” të vjetër komoditeti. Objekti i dëshirës është Sakhalin-1, një fushë masive nafte dhe gazi pranë brigjeve të Lindjes së Largët të Rusisë. Exxon Mobil, e cila kishte qenë aksionare dhe operatore e vjetër që nga viti 1995, u detyrua ta braktiste atë pas pushtimit të Ukrainës në vitin 2022, në përputhje me sanksionet e Biden, duke humbur miliarda. Në shenjë hakmarrjeje, Moska bllokoi shitjen e aksioneve të saj dhe në fakt ia shpronësoi investimin.
Sot, Exxon po diskuton një kthim të mundshëm, të udhëhequr nga Zëvendëspresidenti Neil Chapman dhe me bekimin e Drejtorit Ekzekutiv Darren Woods, i cili i ka bërë thirrje Trump. Për Putinin, do të ishte një grusht shteti i madh: bindja e një gjiganti amerikan të asaj madhësie për t’u kthyer do të thoshte thyerja e izolimit të tij dhe sjellja e kapitalit, teknologjisë dhe ekspertizës perëndimore përsëri në një sektor strategjik të paralizuar nga sanksionet. Për Exxon, kjo do të thoshte rikuperim i të paktën një pjese të humbjeve të saj dhe rifitimi i një burimi të sigurt furnizimi, me dalje kryesisht në Azi.
Rezultati i këtyre manovrave të mëdha është larg të qenit i sigurt, për momentin. Industria ruse vazhdon të pompojë naftë bruto, por pa investime të reja në teknologji të përparuara, kapaciteti i saj do të bjerë. Ekonomia po vuan nga inflacioni, normat e larta të interesit dhe shpronësimet arbitrare; shitjet në tregun evropian kanë rënë, dhe blerësit indianë dhe kinezë (të cilët shpesh operojnë përmes kanaleve financiare të errëta në Emiratet e Bashkuara Arabe) po kërkojnë zbritje dhe po paguajnë pak dhe me vonesë. Shumë varet nga rezultati i luftës: nëse Trump arrin të detyrojë një marrëveshje, Exxon mund të kthehet; nëse Putin vazhdon të luftojë, skifterët e Shtëpisë së Bardhë si Sekretari aktual i Shtetit Marco Rubio (dhe republikanët në Kongres) do të mbizotërojnë, dhe madje mund të ketë sanksione të reja.
Bashkimi Evropian është ai që flet, por vepron kur bëhet fjalë për sanksionet. Dhe strategjia e re ushtarake e Zelensky-t përshtatet në kontradiktat e saj. Sulmet e fundit ukrainase kundër infrastrukturës ruse të naftës kanë nxjerrë në pah varësinë e vazhdueshme energjetike të Evropës nga Moska. Kievi ka goditur vazhdimisht tubacionin Druzhba, më i madhi në botë, i cili furnizon Gjermaninë, Sllovakinë dhe Hungarinë me naftë të papërpunuar ruse dhe kazake. Sulmet ukrainase, të kryera me dronë dhe raketa Himars të prodhuara në Amerikë, ndërprenë përkohësisht rrjedhat dhe kërcënuan furnizimet me energji të Berlinit, ndërsa Hungaria dhe Sllovakia kanë raportuar mungesa dhe cenueshmëri.
Lideri hungarez, Viktor Orbán, protestoi, duke akuzuar Zelensky-n se kishte në shënjestër edhe aleatët e tij, dhe i shkroi Trump për t’u ankuar. Në këtë pikë, megjithatë, presidenti amerikan ka mbrojtur strategjinë ukrainase: sipas mendimit të tij, e vetmja mënyrë për të fituar luftën është ta çojmë atë brenda kufijve të Rusisë. Zelensky ka përsëritur qëndrimin e tij, duke premtuar të godasë “thellësisht” në territorin e agresorit. Sulmet ukrainase nxjerrin në pah një realitet të pakëndshëm, shumë larg retorikës zyrtare: BE-ja, ndërsa përgatit paketën e 19-të të sanksioneve, vazhdon të importojë vëllime të mëdha të hidrokarbureve ruse, drejtpërdrejt ose nëpërmjet triangulimit (shih, për shembull, naftën bruto të rafinuar në Indi dhe të rieksportuar si naftë). Kjo kontradiktë zbulon vështirësinë e kontinentit për t’u çliruar nga Moska, pavarësisht luftës që tani është në vitin e saj të katërt.
Corriere della Sera
