Nga Maksim Llambro*
Ne kete fund gushti mendja me shkoi larg tek udhetimi im i pare jashte kufijve te Shqiperise, pasi dolem nga diktatura.
***
Aarratisja, gushti 1992: Athina, shpresa që shuhet
Athina ishte e nxehtë, e pluhurosur, e lodhur. Unë, një djalë 22-vjeçar, student i vitit të katërt të mjekësisë, kisha ardhur me ëndrrën e thjeshtë të gjeja punë. Shoku im Tomi më kishte thënë: “Hajde, të gjej unë diçka.” E gjeta shtëpinë e tij, por jo atë. Ditët kaluan duke endur rrugët, me një thes shprese në shpinë dhe xhepa gjithnjë e më bosh. Puna nuk erdhi. Dhe unë, që duhej të mësoja për provime, që duhej të mendoja për një vit të fundit studimesh, tashmë mendoja vetëm si të mbijetoja.
Me paratë që më kishin mbetur, vendosa të kthehesha. Një biletë për në Patra. Autobusi ishte plot turistë italianë. Ata qeshnin, flisnin me duart, me atë gjuhë që tingëllonte si këngë. Unë rrija në heshtje, dhe në kokë më shpërtheu një mendim që më gërryente: Pse të mos shkoj në Itali? Pse të mos arratisem tani?
Patra, porti i shpresës dhe dëshpërimit
Kur zbrita në port, m’u duk sikur u futa në një tjetër botë. Shqiptarë kudo. Djem me sy të kuq nga netët pa gjumë, nga etja dhe nga shpresa që vdiste ngadalë. M’u afruan.
— Dua të shkoj në Itali, – u thashë me vendosmëri.
Ata qeshën hidhur.
— Ne kemi dy muaj që jemi këtu. Çdo natë tentojmë. Çdo ditë na kthejnë mbrapsht. Nuk shkon dot. Të kapin grekët, të hedhin në det.
Fjalët e tyre më goditën si plumb. Por unë nuk doja të dorëzohesha. Provova me shoferin e autobusit.
— Kam prindërit në Itali, dua të shkoj tek ata, – i thashë me një gënjeshtër që ma diktonte zemra.
Ai më shikoi gjatë, më pas u përkul dhe pëshpëriti:
— Do të fus te bagazhet.
Zemra më rrihte fort, duart më dridheshin. U futa mes valixheve. U ndjeva sikur isha në një varr të vogël, i mbyllur, por me një shpresë të madhe. Dy djem të tjerë na panë. Erdhen dhe iu lutën shoferit. Ai u zemërua, hapi kapakun dhe na nxori të gjithëve jashtë. Fati im i parë u mbyll aty.
Nën kamion, drejt ferrit
Sytë më shkuan te kamionët. Më dukej sikur secili ishte një përbindësh hekuri që mund të më çonte drejt ëndrrës.
— Kush vjen me mua? – pyeta.
Një djalë nga Tirana, i zbehtë por i vendosur, pranoi. As emrin nuk ia mësova kurrë.
U futëm poshtë një kamioni. Era e vajit më mbyste, hekuri ishte i nxehtë. Zemra më rrihte sa mezi merrja frymë. Kur kamioni u afrua te hyrja e tragetit, qentë filluan të leheshin. Secili sekond ishte një shekull. Mendova: do të na hedhin në det. Por, papritur, motori u ndez. Kamioni lëvizi. U futëm brenda. Trageti u nis.
20 orët e ardhshme ishin si një gjyq i pafund. Në errësirën poshtë kamionëve, çdo minutë ishte një torturë. Etja na digjte. Një moment vendosëm të dilnim lart. Kuverta ishte e qetë, turistët flinin. Era e detit më goditi fytyrën. Për një sekond ndjeva lirinë. Por një punëtor i anijes na pa. “Alvanos!” bërtiti. U ngrit alarmi. Vrapuam të tmerruar dhe u fshehëm poshtë. Aty u ndamë. Djali nga Tirana iku në një drejtim, unë në tjetrin. S’di kurrë ç’u bë me të.
Greket kontrolluan. Hapat e tyre, dritat, britmat. Unë u futa pranë transmisionit të maunes. Ata kaluan pranë meje, por nuk më panë. Errësira u bë mburoja ime.
Ancona, ferri mbi asfalt
Kur trageti zbarkoi në Ancona, zemra m’u ngrit në fyt. Maunja kaloi doganën. Unë shihja Italinë nga 30 cm mbi asfalt. Vetëm asfalti, gomat, zhurma. Ishte një pamje që më jepte shpresë dhe tmerr njëkohësisht.
Dhe pastaj ndodhi e papritura. Kemisha ime u kap te transmisioni. Një tërheqje brutale, një dhimbje therëse në sup. Po më gllabëronte. M’u çan supi dhe kyçi i dorës. Kemisha u gris, por copëza e saj mbeti aty, duke rrahur shpinën time pa pushim. Gjaku më përmbyti. Qava. Po, qava në heshtje, duke menduar se aty do të përfundoja, nën hekur, në një varr lëvizës.
Shoferi ndaloi për të ngrënë. Degjova shishen e Coca-Colës që hapej, “pshshhh” i saj u ngul në shpirtin tim. Unë po vdisja nga etja, ai po shijonte freskinë. Ishte tortura më mizore. Por nuk dola. Nuk guxova.
Një tjetër kontroll policie. Një qen kaloi pranë meje. Fryma më ndali. Por ai kaloi tutje. Ndoshta Zoti i kishte mbyllur shqisat në atë çast.
Zvicra, ajri i ftohtë i lirisë
Mbrëmja ra. Ajri u bë i ftohtë, më këpuste eshtrat. Në tabelat që kalonim shkruhej gjermanisht. Zemra më tha: je në Zvicër. Kur kamioni ndaloi, u hodha poshtë. Shoferi më pa, sytë tanë u takuan. Nuk foli. Nuk bëri asgjë. Më la të ikja.
Eca deri në një fshat. Një burrë vadiste kopshtin.
— Çfarë shteti është ky? – i thashë me zë të dridhur.
Ai më pa i habitur. Nuk foli. Pastaj më hodhi zorren e ujit. Piva si i çmendur, piva derisa barku m’u fry. Ishte shija më e mirë e jetës sime.
Në stacionin e trenit hyra në tualet për t’u larë. Kur dola, dy policë më zunë me armë në dorë.
— Stop! Go down!
U shtriva në tokë. Prangat më shtrënguan kyçet.
Komisariati, një dush i hidhur
Në komisariat, nuk gjeta dhunë, por një përzierje të çuditshme rreptësie dhe njerëzie. Më zhveshën, më lanë me zorren e ujit. U ndjeva si një kafshë që e pastronin pas një beteje. Por më dhanë edhe bukë, rroba, disa franga. Më pyetën kush isha.
— Student mjekësie, – thashë. – Doja të studioja në Itali.
Ata tundën kokën. Më besuan.
Të nesërmen, më nisën në Chiasso. Policët italianë më morën. Por ata më lanë të lirë. Ishte hera e parë që toka italiane u ndje nën këmbët e mia si tokë e lirisë.
Familja arbëreshe
Në atë stacion, si një dhuratë e qiellit, takova një burrë arbëresh. Më pyeti nga isha.
— Shqipëri, – thashë.
Ai buzëqeshi.
— Skipetar? Edhe unë jam arbëresh.
Më mori në shtëpinë e tij, bashkë me gruan. Kishin tre fëmijë: Tommaso, Marcello dhe Rosangela. Një shtëpi dy katëshe, një sofrë ku para çdo vakti thoshim Ave Maria. Më trajtuan si djalin e tyre.
Atëherë kuptova se arratisja nuk është vetëm ikje. Është takim. Është dorë e Zotit që të nxjerr përpara njerëz të mirë.
Kthimi
Kur u ktheva në Fier, askush nuk më besonte. Shokët qeshnin:
— Doni përralla? Shkoni tek Maksi!
Por unë e dija. Nuk ishte përrallë. Ishte jeta ime. Ishte arratisja ime. Një udhëtim mes ferrit dhe mrekullisë. Një varg plagësh në trup, por një thesar kujtimesh në shpirt.
Ky ishte fillimi i nje rrugetimi te veshtire ne mergim deri ne diplomimin tim ne Kardiologji
*Doktor kardiolog
