Nga Ian Bremmer
Mos i ngatërroni fotot e Presidentit Kinez Xi Jinping së bashku me Presidentin rus Vladimir Putin dhe udhëheqësin e Koresë së Veriut Kim Jong-un në paradën e Ditës së Fitores në Pekin me një rend të ri botëror. Xi nuk është në pozicion për të udhëhequr një të tillë. Por ai sheh një boshllëk lidershipi global dhe po lëviz për ta shfrytëzuar atë.
Historia e vërtetë e javës së kaluar nuk ishte pajisjet ushtarake që lëviznin nëpër Sheshin Tiananmen. Ishte lista e të ftuarve për samitin e mëparshëm të Organizatës së Bashkëpunimit të Shangait (SCO), më i madhi që nga themelimi i organizatës në vitin 2001.
Të përballur me një Shtëpi të Bardhë unilaterale, politikat e së cilës ndryshojnë po aq shpejt sa gjendja shpirtërore e Presidentit të SHBA-ve Donald Trump, më shumë se dy duzina udhëheqës botërorë – kryesisht nga Azia dhe Jugu Global – u shfaqën në Tianjin me një gjë të përbashkët: një dëshirë të përbashkët për t’u diversifikuar larg Shteteve të Bashkuara.
Në atë që unë e quaj “bota G‑Zero” – ku asnjë vend nuk është i gatshëm dhe i aftë të vendosë rregulla globale dhe ku SHBA-të shihen gjithnjë e më shumë jo vetëm si të paparashikueshme, por edhe si të pabesueshme – prima e opsionalitetit ka kaluar në kulm. Dallimi midis paparashikueshmërisë dhe mosbesueshmërisë ka rëndësi. Paparashikueshmëria mund të jetë taktikisht e dobishme për të mbajtur kundërshtarët jashtë ekuilibrit dhe për të nxitur aleatët të bëjnë më shumë.
NATO është më e fortë sot sesa ishte para se Trump të vinte për herë të parë në detyrë, pjesërisht sepse paparashikueshmëria e tij (së bashku me pushtimin në shkallë të plotë të Ukrainës nga Putini) i shtyu evropianët të rrisin shpenzimet e tyre të mbrojtjes dhe të shtojnë dy anëtarë të rinj në aleancë. Por mosbesueshmëria ka efektin e kundërt, duke i shtyrë të gjithë – përfshirë miqtë – të mbrojnë bastet e tyre.
Në tregti, teknologji dhe siguri, Trump ka vendosur tarifa gjithëpërfshirëse, është tërhequr nga marrëveshjet formale dhe ka ushtruar presion edhe ndaj aleatëve të ngushtë në negociata të ngushta transaksionale. Në afat të shkurtër, vendet po luajnë mbrojtje, duke i dhënë Shtëpisë së Bardhë “fitore” – lëshime jo-reciproke këtu, përjashtime tarifash atje – për të shmangur përshkallëzimin e mëtejshëm.
Por ata po kërkojnë gjithashtu alternativa – lidhje të reja tregtare, infrastrukturë financiare dhe zinxhirë furnizimi – për të zvogëluar ekspozimin afatgjatë ndaj ndryshimeve të politikave të SHBA-ve.
Kina e ka vënë re këtë dhe po e reklamon veten si një dorë e qëndrueshme që është e përkushtuar ndaj multilateralizmit, marrëveshjeve afatgjata dhe “mosndërhyrjes”. Në Tianjin, ky mesazh ishte i qartë: ne do t’i qëndrojmë marrëveshjeve tona; SHBA-të jo.
Mesazhi po përhapet, jo sepse të tjerët besojnë se Kina është shndërruar papritmas në një hegjemone dashamirëse, por sepse është i vetmi lojtar me shkallën dhe qëndrueshmërinë e politikave për të ankoruar një strategji afatgjatë mbrojtëse tani që SHBA-të janë bërë të paqëndrueshme.
Xi e përdori samitin e SCO-së për të propozuar një alternativë shumëpolare që i jep përparësi sovranitetit ndaj rendit të udhëhequr nga Perëndimi, për të kritikuar “masat shtrënguese unilaterale” të Trump dhe për të shtuar një Iniciativë të re për Qeverisje Globale në grupin e platformave të tij të markës.
Deklarata e përbashkët e samitit pasqyroi pikat e tij të diskutimit dhe anëtarët ranë dakord të krijojnë një bankë tjetër zhvillimi për të lehtësuar transaksionet në monedhat kombëtare në vend të dollarit.
Ndërsa këto rezultate ishin modeste në mënyrë të parashikueshme, optikat ishin të fuqishme: edhe qeveritë që nuk e besojnë domosdoshmërisht vizionin global të Kinës dhe që do të preferonin të punonin me Amerikën, po kërkojnë mundësi për të rritur qëndrueshmërinë e tyre.
India është shembulli më i rëndësishëm. Kryeministri Narendra Modi bëri vizitën e tij të parë në Kinë në shtatë vjet, duke u takuar me Xi (dhe Putin) në Tianjin në një kohë kur marrëdhënia SHBA-Indi po bëhet më armiqësore dhe e paqëndrueshme.
Ndërsa shkrirja e marrëdhënieve me Kinën kishte filluar të ndërtohej në heshtje që nga vjeshta e kaluar, një përçarje personale me Trump, i cili ka vendosur një tarifë prej 50% për eksportet indiane në SHBA, e shtyu Modin të mbrohej më fort. India po sinjalizon se ka mundësi për ta ndihmuar atë të përballojë presionin e SHBA-ve.
Sigurisht, Kina nuk do ta zëvendësojë SHBA-të si partnerin kryesor strategjik, ekonomik dhe teknologjik të Indisë. India dhe Kina mbeten kundërshtarë strategjikë me mosmarrëveshje kufitare dhe interesa konkurruese në të gjithë Azinë Jugore – nga Bangladeshi dhe Tibeti deri në Maldive – dhe ndjenja e publikut indian ndaj Kinës është ende e pafavorshme.
Për më tepër, marrëdhënia e ngushtë e sigurisë së Kinës me Pakistanin, si lidhjet e thella të Indisë me Japoninë dhe Filipinet, vazhdon të ngjallë mosbesim të ndërsjellë. Modi shkoi në Japoni para se të mbërrinte në Pekin dhe ai nuk mori pjesë në paradën ushtarake të Xi.
India ishte i vetmi anëtar i SCO-së që refuzoi të mbështeste Iniciativën e Rripit dhe Rrugës së Kinës në komunikatën e samitit, duke sinjalizuar se ajo ende i jep përparësi marrëdhënieve të saj me Perëndimin. Sado pozitive që është për stabilitetin global, shkrirja Indi-Kinë do të mbetet e ngushtë dhe oportuniste. Do të ketë disa lehtësime selektive ekonomike dhe disa ulje të kujdesshme të tensioneve kufitare, por asnjë ndryshim strategjik.
Në mënyrë të ngjashme, mungesa e besueshmërisë amerikane e bën SCO-në pak më të fortë, por nuk e shndërron atë në ekuivalentin e udhëhequr nga Kina të NATO-s ose G7-ës. Edhe pse Kina shfaqi fuqi të jashtëzakonshme organizative javën e kaluar, aftësia e saj për të organizuar veprime kolektive mbetet e kufizuar. Iniciativat e saj globale mbi sigurinë, zhvillimin dhe inteligjencën artificiale sugjerojnë se është më e mirë në krijimin e markës sesa në ofrimin e rezultateve konkrete.
SCO e ka tejkaluar përgjegjësinë e saj origjinale kundër terrorizmit dhe klimës, por nuk ka gjetur një qëllim unifikues. Është një klub i gjerë, interesat e të cilit të papajtueshme – nga antagonizmi Indi-Pakistan deri te dyshimi i Azisë Qendrore ndaj Moskës – do ta mbajnë koordinimin sipërfaqësor.
Diplomatikisht, Kina ende vepron vazhdimisht nën peshën e saj ekonomike. Në konfliktet përtej fqinjësisë së saj, veprimet e saj ende kanë tendencë të mbeten prapa retorikës së saj. SCO do të jetë më e zëshme, por jo më e rëndësishme për çështjet më të mëdha të sigurisë. Nuk do të ndikojë në Ukrainë apo Gaza së shpejti.
Megjithatë, krijimi gradual i një sistemi të ri global – duke përfshirë një bankë të re SCO (nëse financohet mirë) që vepron së bashku me Bankën Aziatike të Investimeve në Infrastrukturë dhe Bankën e Re të Zhvillimit të BRICS, më shumë zgjidhje në monedhë kombëtare, mekanizma anti-sanksione dhe më shumë koordinim Jug-Jug – mund të ketë rëndësi në të ardhmen.
Këto janë hapa të vegjël, por ato do ta bëjnë diversifikimin larg SHBA-ve më të lehtë me kalimin e kohës dhe më të vështirë për t’u çliruar më vonë. Unilateralizmi amerikan i ka bërë kostot e mbështetjes së tepërt të pagabueshme, duke i dhënë Kinës një mundësi të dukshme. E tëra çfarë duhet të bëjë është të paraqesë një kontrast të thjeshtë: të paktën ne jemi konsistentë. Në një botë G-Zero, kjo ka më shumë rëndësi sesa përsosmëria.
Për SHBA-të, zgjidhja është e qartë: të bëhet përsëri një partner i besueshëm. Të përmbahet nga vendosja e tarifave surprizë ndaj aleatëve dhe tërheqja nga marrëveshjet e negociuara me kujdes, dhe të tregojë më shumë ndjekje të angazhimeve që do të zgjasin më shumë se një cikël lajmesh.
Deri atëherë, ndjekja e opsionalitetit nga vendet e tjera do të vazhdojë, dhe qendra e gravitetit të botës do të vazhdojë të lëvizë ngadalë drejt lindjes.
Ian Bremmer, Themelues dhe President i Eurasia Group dhe GZERO Media, është anëtar i Komitetit Ekzekutiv të Organit Këshillimor të Nivelit të Lartë të OKB-së për Inteligjencën Artificiale
Project Syndicate
