Mero Baze
Vendimi i Gjykatës Kushtetuese për cenimin e fshehtësisë së korrespondencës dhe të dhënave personale ndaj një qytetareje, të cilës iu mor telefoni gjatë një hetimi penal të zhvilluar nga SPAK, është një hap i drojtur përpara i Gjykatës Kushtetuese, në përpjekje për të frenuar frymën represive të SPAK, por mbetet një akt gjysmak.
Gjykata Kushtetuese ka konstatuar se qytetares Onejda Ymeraj i është cenuar liria dhe fshehtësia e korrespondencës dhe e drejta për mbrojtjen e të dhënave personale, pasi SPAK i sekuestroi telefonin personal.
Pas sekuestrimit të celularit në shkelje të ligjit shqiptar, SPAK ka përdorur sekuestrimin e telefonit për të siguruar fakte për çështje për të cilat nuk ishin objekt i hetimit. Në rastin në fjalë u cenua rëndë privatësia dhe u përfshinë edhe të dhëna të ndjeshme të shëndetit të pacientëve që ajo menaxhonte si drejtoreshë spitali privat, si dhe jeta e saj private.
Por vendimi është i cunguar dhe reflekton ende frikën që Gjykata Kushtetuese ka nga praktikat shantazhuese të SPAK ndaj tyre, në kapërcim të ligjit.
Gjykata Kushtetuese konstaton cenimin e të drejtave themelore dhe urdhëron asgjësimin e të dhënave që nuk lidhen me objektin e hetimit penal, por njëkohësisht, ajo lejon mbajtjen e pjesës tjetër, me kushtin që të jetë “nën kontroll gjyqësor”.
Ky “pranimi i pjesshëm” i ankesës së qytetares, në fakt është një legalizim i pjesshëm i praktikave të paligjshme të SPAK-ut – me arsyetimin absurd se shkelja ndodh vetëm kur tejkalohet objekti i hetimit.
Në Shqipëri nuk ekziston asnjë ligj i posaçëm që rregullon ndërhyrjen në korrespondencën elektronike private. Dhe për sa kohë ky boshllëk ligjor vazhdon, ne duhet të bazohemi te Kushtetuta dhe Konventa Evropiane, ku fshehtësia e korrespondencës është e garantuar me ligj, dhe që sipas Konventës Evropiane mund të kufizohet vetëm nëse kufizimi bazohet në një ligj, i cili duhet të jetë i qartë dhe i parashikueshëm në zbatim, dhe ndjek një qëllim të interesit publik.
Në një rast të paprecedent, SPAK sekuestroi disa muaj më parë telefonat dhe kompjuterat e dy gazetarëve nën akuzën se kishin lidhje me grupe kriminale, edhe pse kishte një vendim të Gjykatës së Lartë për rastin Lapsi.al, kundër kësaj praktike. Artan Hoxha dhe Enton Qyno u bastisën duke iu marrë telefonat dhe kompjuterat në shtëpi dhe në drekë ua dorëzuan përsëri mbrapsht duke u kërkuar ndjesë se kishin shkelur ligjin, pa asnjë garanci se përmbajtjet ishin kopjuar apo keqpërdorur.
Gjykata Kushtetuese e pranon shkeljen në këtë rast, por vetëm përgjysmë. Ajo konstaton cenimin e të drejtave kushtetuese vetëm për ato të dhëna që nuk lidhen me objektin e hetimit.
Po çfarë ndodh me pjesën tjetër? Sipas Gjykatës, ajo mund të mbahet, për aq kohë sa është “nën kontroll gjyqësor”. Gjykata Evropiane për të Drejtat e Njeriut është e prerë: korrespondenca private mund të lexohet vetëm me autorizim gjyqësor të mëparshëm.
Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë në këtë rast ka shprehur më shumë frikë nga SPAK se sa dakordësi me Gjykatën Evropiane për të Drejtat e Njeriut.
Madje, paqartësia me të cilën ka shkruar vendimin lë përshtypjen që lejon që përmbajtje të mbahet e sekuestruar “nën kontrollin gjyqësor”, një shprehje e paqartë që të lë të kuptosh në mënyrë të tërthortë se sekuestrimi i korrespondencës është bërë nga prokuroria pa një autorizim gjyqësor paraprak.
Telefoni mund të sekuestrohet si objekt fizik. Por korrespondenca private nuk është një send. Ajo është shprehje mendimi, komunikim personal, ndarje intime, dhe si e tillë gëzon një mbrojtje të posaçme sipas Kushtetutës dhe Konventës Evropiane.
SPAK i ka nëpërkëmbur këto praktika me brutalitet.
Zyra e Shtypit e SPAK ka marrë mesazhet e personave nën hetim, që nuk kanë lidhje me çështjen që hetohen dhe ua kanë hedhur turmave si ushqim për qentë, jetën e tyre private. Rasti i Erion Veliajt, ku transkriptet e nxjerra nga fjalimi i depozituar në gjykatë i prokurorit Osli Dado iu dhanë shtypit, duke u nxjerrë dhe nga konteksti dhe duke linçuar atë edhe për jetën e tij private, janë dëshmi për një politikë të qëllimshme diskriminuese dhe linçuese nga SPAK për mënyrën se si i keqpërdor këto materiale.
Nëse prokuroria ka sekuestruar, lexuar apo përdorur korrespondencë elektronike pa vendim të posaçëm gjyqësor dhe pa një bazë të saktë ligjore, atëherë nuk kemi të bëjmë me një thjesht “tejkalim kompetencash”. Kemi të bëjmë me një cenim brutal të nenit 36 të Kushtetutës dhe nenit 8 të KEDNJ-së.
Kompromisi që Gjykata Kushtetuese në këtë rast ka bërë me shkelësin e të drejtave themelore të njeriut është trishtuese.
Vendimi i Gjykatës Kushtetuese, nga njëra anë, sanksionon SPAK-un duke i shfuqizuar vendimmarrjen e tij, në këtë rast si antikushtetuese, dhe nga ana tjetër, i ngarkon po SPAK detyrën për të zbatuar vendimin brenda tre muajsh. Pra, shkelësi i të drejtave ngarkohet me detyrën për të “korrigjuar” shkeljet që vetë ka kryer.
Gjykata Kushtetuese nuk është gjykatë që jep dënime dhe urdhra. Ajo mbron Kushtetutën ose e rishkruan atë. Kaq detyrë ka.
Një akt antikushtetues i kryer nga kushdo nuk mund të korrigjohet nga shkelësi. Nëse SPAK ka kryer një akt antikushtetues, dhe kjo është konstatuar tanimë nga Gjykata Kushtetuese, ky akt bën të pavlefshme çdo provë apo pasojë juridike që mbështetet mbi të.
Ky kompromis procedurial i Gjykatës Kushtetuese është tregues i një kompleksi të heshtur frike ndaj SPAK-ut, një kompleks që nuk po zhduket, por po maskohet me gjuhë të moderuar dhe vendime që ruajnë balancën, por jo rendin kushtetues.
Ky kompleks institucional shpjegon edhe mjegullën e qëllimshme që shoqëron vendimin e Gjykatës. Ajo flet për “garanci procedurale” që duhen respektuar, por nuk i liston askund se cilat janë. Përmend “kontroll gjyqësor”, por nuk sqaron as kur dhe as si ka ndodhur ndërhyrja e paligjshme.
Dhe më e rëndësishmja: nuk ka guximin të thotë troç që Republika e Shqipërisë nuk ka asnjë ligj që lejon ndërhyrjen në korrespondencën private. Ky është një fakt ulëritës, i cili nuk mund të maskohet pas frazash hartimi të Gjykatës Kushtetuese.
Ky vendim është, padiskutim, një hap përpara në mbrojtjen e të drejtave themelore, por njëkohësisht, ai është edhe një dëshmi e qartë e frikës së pashuar që Gjykata Kushtetuese vijon të ndiejë përballë SPAK-ut. Edhe pse ka thyer heshtjen dhe ka pranuar një cenim, nuk guxon ta çojë logjikën kushtetuese deri në fund. Vendimi i lë “litarin jashtë”, me shpresën se prokuroria nuk do të ofendohet dhe mos e dhëntë Zoti, të mos i “rikujtohet” të përgjojë sërish ndonjë anëtar të kësaj gjykate.
Nëse edhe Gjykata Kushtetuese shkruan me dorën e drejtësisë, por fshin me frikën nga pushteti i SPAK, atëherë nuk kemi më balancë pushtetesh, por një gjykatë të përkulur përpara “forcës”.
Kjo është një “gjysmë drejtësie” që në thelb është një padrejtësi e re, më e rafinuar, por jo më pak e rrezikshme. Dhe një precedent i tillë nuk mund të kalojë në heshtje, pa reflektim publik dhe institucional. Sepse një vendim që “i shkel syrin” SPAK-ut, për llogari të një kompromisi të heshtur institucional, nuk është një akt gjykues – është një akt politik.
Në një shtet kushtetues, drejtësia nuk mund të jetë pak profesionale dhe pak politike, ashtu si një grua nuk mund të jetë pak shtatzanë dhe pak e virgjër. Ajo ose është e pavarur, ose nuk është fare.
