Nga Peter Lucas
Do të isha i lumtur po të ishte me mua socialisti demokrat Zohran Mamdani, herën e fundit që ‘bëra Pazar’ në një dyqan ushqimor në pronësi të shtetit.
Por kandidati kryesues 33-vjeçar për kryetar bashkie në Nju Jork, i cili ka trazuar politikën kombëtare demokrate, ende nuk kishte lindur atëherë.
Prandaj nuk ka asnjë ide për çfarë po flet, ndërsa premton, ndër të tjera marrëzira se, nëse zgjidhet, do të krijojë dyqane ushqimore të drejtuara nga bashkia në Nju Jork, duke e kthyer qytetin në Tiranën e Shqipërisë nën komunistët.
Fjalën “pazar” e vura në thonjëza me arsye, sepse në Republikën Popullore Socialiste të Shqipërisë të asaj kohe, nuk ishte pazar, por më shumë si lypje ose imponim. Një parajsë socialiste për punëtorët nuk ishte.
Në fakt, kishte pak dyqane dhe ato pak kishin shumë pak për të shitur, përveçse nëse ishe ndonjë bos i Partisë së Punës. Ata sundonin.
Ishte fundi i viteve 1980 kur u bëra gazetari i parë amerikan që vizitonte vendin e mbyllur për 30 vjet. Enver Hoxha, diktatori paranojak komunist që drejtonte vendin si Koreja e Veriut, sapo kishte vdekur, kështu që arrita të gjej një mënyrë për të hyrë.
Ishte ende një diktaturë komuniste nën pasardhësin e tij, Ramiz Alia. Askush nuk mund të hynte, dhe askush nuk mund të dilte. Shteti kontrollonte gjithçka, përfshirë edhe dyqanet ushqimore apo të ashtuquajturat dyqane “të përgjithshme”.
Ndërsa sot vendi është një kaos trafiku, atëherë nuk kishte trafik sepse nuk kishte makina. Qeveria kishte ndaluar pronësinë private të makinave, dhe vetëm zyrtarët e rëndësishëm të Partisë i kishin ato.
Nuk kishte turistë, as bare, restorante apo kafene. Dhe të paktët vizitorë që vinin ishin kryesisht nga vendet e bllokut komunist lindor.
Gjithsesi, isha në vend për herë të dytë në vitin 1987, duke menduar si mund të shkruaja një libër mbi mundësitë e ndryshimeve demokratike pas vdekjes së Hoxhës.
Sëissair fluturonte në një aeroport bosh në Tiranë një herë në javë. Pastaj vazhdonte drejt Libisë para se të kthehej në Zyrih.
Këtë herë, avioni u largua nga Tirana për në Libi me valixhet e mia ende në bord. Që do të thoshte se, përveç çantës së dorës, nuk kisha asgjë me vete. Avioni nuk do të kthehej për një javë tjetër, dhe unë mbeta me rrobat që kisha veshur.
Ishte gusht, nxehtësi e padurueshme në një vend që nuk kishte dëgjuar ndonjëherë për kondicioner. Dhe unë nuk kisha as të brendshme të pastra apo rroba të tjera.
“Nuk ka problem,” më tha shoqëruesi im komunist kur arritëm në hotel në Tiranë. “Do të të gjejmë të brendshme.”
Më çoi në një dyqan shtetëror ushqimor/veshjesh bosh, ku njerëzit rrotull habiteshin duke parë një amerikan. Unë po habitesha edhe më shumë kur pashë raftet bosh. Nuk kishte asgjë për të blerë.
Por ata gjetën një copë materiali që ngjante me të brendshme, të cilën shitësja e nxori pasi shoqëruesi im komunist i pëshpëriti disa fjalë efektive.
Të brendshmet nuk ishin aspak si bokserat e mi “Fruit of the Loom” që tashmë ishin në Libi. Këto ishin të bardha, të fryra, me përmasa unike për të gjithë, të pambukta, dhe shumë të mëdha për mua. Nuk kishin as lastik. Ngjanin si velë për një varkë me vela.
“Nuk mund t’i vesh këto,” i thashë. “Do të më bien. Nuk kanë as lastik.”
“Duhet t’i veshësh,” tha ai. “Kaq ka. Të gjithë i veshin. Ndoshta javën tjetër vijnë të tjera nga Turqia. Ndoshta jo.”
“Le të shkojmë në një dyqan tjetër.”
“Nuk ka dyqan tjetër.”
“Do të thotë që në gjithë Tiranën, këtë parajsë socialiste të punëtorëve, nuk ka një dyqan tjetër për të blerë të brendshme? Vetëm ky dyqan shtetëror? Një dyqan për gjithë socializmin?”
“Saktë. Të gjithë këtu vijnë.” “Përveç shefave të partisë,” thashë. “Ata i marrin të brendshmet nga Italia.”
“Kjo është propagandë borgjeze amerikane. Nën socializëm të gjithë trajtohen njësoj.” “Po, njësoj keq,” thashë. Ai u vrenjt, unë u nxeha.
I mora të brendshmet. Pastaj kalova një javë duke i mbajtur me dorë, ndërsa kërkoja kot për gjilpëra sigurie, duke pritur që Sëissair të kthehej me valixhet dhe bokserat e mi shumë të munguar ‘Fruit of the Loom’.
Është e vështirë të të marrin seriozisht kur të bien të brendshmet. Ky ishte socializmi në punë. Ndoshta dyqanet e Mamdanit do të jenë më mirë të mbushura.
Boston Herald
