Nga Brahma Chellaney*
“Të gjithë thonë se unë duhet të marr një Çmim Nobel për Paqen”, tha Presidenti i SHBA-ve Donald Trump në Asamblenë e Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara këtë javë, sepse “unë i dhashë fund shtatë luftërave të pafundme në shtatë muaj”.
Mburrja ishte klasike e Trumpit: e formuluar në mënyrë ekstravagante, e thënë në mënyrë jo ironike dhe haptazi e rreme.
Një sondazh i kohëve të fundit tregon se vetëm 22% e të rriturve amerikanë besojnë se Trump meriton Çmimin Nobel – shumë larg “të gjithëve” – me 76% të të anketuarve që deklarojnë se ai nuk e meriton atë. Ndoshta kjo pasqyron faktin se Trump nuk i ka dhënë fund shtatë luftërave. Mund të thuhet se ai as nuk i ka dhënë fund njërës.
Disa nga pretendimet e Trumpit ishin trillime të pastra. Për shembull, ai mori meritat për përfundimin e një lufte midis Egjiptit dhe Etiopisë. Por, megjithëse tensionet dypalëshe mbi Digën e Madhe të Rilindjes Etiopiane kanë zier për vite me radhë, ato kurrë nuk kanë vluar në luftë.
Po kështu, Trump pretendoi se i kishte dhënë fund një lufte joekzistente midis Kosovës dhe Serbisë. Pavarësisht armiqësisë së konsiderueshme – dhe një historie përleshjesh të dhunshme – të dy vendet nuk kanë qenë në luftë që nga vitet 1990. Asnjë luftë nuk është më e lehtë për t’u përfunduar sesa një që nuk ka filluar kurrë.
Ndoshta shpikja më qesharake e Trump ishte lufta – “një luftë e keqe” – midis Armenisë dhe Kamboxhias, vende të vendosura mbi 6,500 kilometra larg që nuk kanë pasur kurrë ndonjë konflikt. Armenia u përplas me Azerbajxhanin fqinj këtë vit, dhe Trump i bindi udhëheqësit e të dy vendeve të nënshkruanin një deklaratë të përbashkët që synonte t’i jepte fund konfliktit të tyre dekadash. Por përparimi në zbatimin e asaj marrëveshjeje ka ngecur dhe marrëveshja është në rrezik të shpërbëhet. Që Trump do ta konsideronte këtë konflikt “të përfunduar” zbulon thellësinë e injorancës së tij në lidhje me paqebërjen.
E njëjta gjë vlen edhe për luftën midis Republikës Demokratike të Kongos dhe Ruandës. Trump ka një pikë të caktuar për të treguar: një marrëveshje “të mrekullueshme” të ndërmjetësuar nga SHBA-të. Por ndërsa lufta mund të ketë mbaruar në letër, përleshjet vdekjeprurëse vazhdojnë.
Sa i përket Kamboxhias, ajo u përfshi në përleshje me fqinjin e saj, Tajlandën, në korrik për shkak të kufirit të tyre të kontestuar. Por përpjekjet e Trump për shtrëngim ekonomik bënë pak për të zbutur krizën. Ajo që i dha fund luftimeve ishte diplomacia e Shoqatës së Kombeve të Azisë Juglindore, me kryetarin e këtij viti të ASEAN-it, kryeministrin malajzian Anwar Ibrahim, i cili priti udhëheqësit kamboxhianë dhe tajlandezë për bisedime ballë për ballë në Kuala Lumpur.
Ndërsa mosmarrëveshja themelore kufitare, e përqendruar kryesisht në pronësinë dhe kontrollin e tempujve të lashtë hindu, mbetet e pazgjidhur, armëpushimi “i menjëhershëm dhe i pakushtëzuar” që ndërmjetësoi Anwar ndaloi dhunën.
Ky nuk është shembulli i vetëm i Trump që merr meritat për mprehtësinë e politikës së jashtme të të tjerëve. Pasi terroristët e mbështetur nga Pakistani masakruan turistët indianë në Kashmirin e administruar nga India në prill, India ndërmori veprime hakmarrëse vendimtare dhe të kalibruara me kujdes, duke nisur sulme ushtarake në kampet terroriste pakistaneze. Ishte kjo shfaqje force që e bëri Pakistanin të tërhiqej, por Trump donte që bota të besonte se ai i vetëm ndërmjetësoi një fund të konfliktit duke përdorur mjetin e tij të preferuar: kërcënimet tregtare.
Kaq absurde dhe të pamëshirshme ishin mburrjet e tij sa zyrtarët indianë e hodhën poshtë publikisht.
Megjithatë, pretendimi më i guximshëm i Trump ishte se ai i dha fund luftës midis Izraelit dhe Iranit. Në realitet, Trump i dha Izraelit dritën jeshile për të goditur pozicionet iraniane; vendosi asete ushtarake amerikane për të ndihmuar Izraelin të rrëzonte raketat dhe dronët e Iranit; dhe urdhëroi bombardimin e lokacioneve bërthamore iraniane – duke dëmtuar rëndë regjimin global të mospërhapjes në këtë proces. Nëse kjo është ideja e Trump për paqen, dikush frikësohet të mendojë se si do të dukej versioni i tij i nxitjes së luftës.
Fushata e Çmimit Nobel për Paqen e Trump ka ndjekur një model të njohur: shpikni ose fryni një problem, pretendoni se e keni zgjidhur atë dhe pastaj kërkoni një shpërblim. Nga fotot e tij me udhëheqësin e Koresë së Veriut Kim Jong-un deri te “marrëveshjet e tij të paqes” në Lindjen e Mesme (të cilat thjesht formalizuan marrëdhëniet ekzistuese midis shteteve të Gjirit dhe Izraelit), Trump angazhohet në teatër, jo në diplomaci – shfaqje të organizuara për tituj dhe duartrokitje. Komiteti Norvegjez i Nobelit, dyshon dikush, nuk do të mashtrohet. E njëjta gjë nuk mund të thuhet për bazën e Trump.
Pretendimet absurde të Trump jo vetëm që dëmtojnë besueshmërinë e SHBA-ve jashtë vendit, por gjithashtu mbartin rreziqe reale. Për fillestarët, ato e banalizojnë paqen e vërtetë. Përfundimi i luftërave është ndër detyrat më të vështira në politikën ndërkombëtare. Kërkon diplomaci të qetë, negociata të kujdesshme që adresojnë shkaqet rrënjësore të konfliktit dhe një angazhim për të ndjekur çdo marrëveshje. Trump ka treguar pak interes për një punë të tillë. E tëra që i intereson është fanfara.
Për më tepër, deklaratat e rreme të paqes mund të maskojnë konfliktet e pazgjidhura dhe të minojnë vigjilencën e nevojshme për të parandaluar shpërthime të reja, të cilat mund të ndizen me egërsi edhe më të madhe.
Shpallje të tilla gjithashtu mund të gërryejnë përgjegjësinë për dështimet diplomatike – dhe madje edhe për veprime ushtarake të pamatura si ato që Trump sanksionoi kundër Iranit.
Pretendimi i Trump se ka përfunduar shtatë luftëra “të pafundme” kuptohet më së miri si një studim rasti në vetë-mashtrimin. Markimi nuk është lidership. Paqja e vërtetë varet nga udhëheqësit që e dinë ndryshimin. Por në botën e Trump, paqja nuk është mungesa e luftës, por prania e duartrokitjeve.
*Brahma Chellaney, profesor emeritus i Studimeve Strategjike në Qendrën për Kërkime Politike me seli në Nju Delhi dhe bashkëpunëtor në Akademinë Robert Bosch në Berlin, është autori i librit “Uji, Paqja dhe Lufta: Përballja e Krizës Globale të Ujit” (Rowman & Littlefield, 2013)
Project Syndicate, 2025.
