U largua njeriu që na mësoi se udhëtimi i ëndrrave nuk ishte ai drejt Hënës, por ai i kthimit në Tokë. James Arthur Lovell ishte 97 vjeç. Ikja e tij, e shpallur nga NASA, mbyll ekzistencën legjendare të një astronauti, komandant i Apollo 13, i cili në misionin e vitit 1970, me kthimin e tij prapa, të bërë me qetësi akullnajore, e solli në shtëpi gjithë njerëzimin.
Familja kujtoi “jetën e tij të jashtëzakonshme dhe arritjet e karrierës”, si edhe “udhëheqjen e tij legjendare në pionierimin e eksplorimit hapësinor njerëzor”. “Por, për të gjithë ne – shtuan ata – ishte baba, gjysh dhe pika e referimit e familjes sonë. Dhe, mbi të gjitha, heroi ynë.” “Do të na mungojë optimizmi i tij i palëkundur, ndjenja e humorit dhe mënyra se si na bënte të ndiheshim të aftë për të realizuar të pamundurën. Ishte me të vërtetë unik.”
Lovell jo vetëm që shkoi në hapësirë katër herë, por mbi të gjitha udhëhoqi misionin Apollo 13, i cili hyri në histori si një “katastrofë e shmangur”. Anija kozmike u nis më 11 prill 1970, fluturimi i tretë i programit Apollo që do të zbriste në Hënë. Shpërthimi në bord i një bombole oksigjeni çoi në dështimin e sistemit elektrik dhe atij të mbështetjes jetësore. Plani i uljes në Hënë u anulua.
Qëllimi kryesor u bë të silleshin astronautët përsëri në Tokë, dhe ta bënin këtë, mundësisht, të gjallë. Fati ishte që aty ishte një njeri tashmë protagonist i misioneve Gemini 7, Gemini 12 dhe Apollo 8. Hapësira ishte oborri i shtëpisë së tij, por përballë një tragjedie të afërt, klima e qetë si në një barbecue do të ishte zhdukur për këdo. Jo për të. Oficer i Marinës, i diplomuar në inxhinieri, Lovell ishte një përzierje disipline ushtarake, njohurish të mëdha teknike dhe një qetësie jo njerëzore. Nën sytë e dhjetëra milionë shikuesve, anija arriti të kthehej në Tokë dhe të shpërndahej, më 17 prill, gjashtë ditë pas nisjes, në Oqeanin Paqësor jugor.
Gjatë rihyrjes në atmosferë, ndërprerja e radios zgjati 86 sekonda më shumë se sa pritej. Historia u përjetësua në ’95 në një film me Tom Hanks, por pavarësisht pranisë së një aktori të madh, përvoja njerëzore e Lovell nuk është dukur kurrë e riprodhueshme. Ai mbeti në imagjinatën kolektive si simbol i fitores së inteligjencës, gjakftohtësisë dhe përulësisë teknike. Edhe shokët e tij nuk mbeteshin pas. Jack Swigert, piloti i modulit, i tha bazës: “Okay Houston… kemi pasur një problem këtu”. I kërkuan ta përsëriste dhe ndërhyri Lovell, që u përgjigj: “Uh, Houston, kemi pasur një problem” – që më pas në kulturën pop u bë “Houston, kemi një problem.
Ajo frazë do të mbetet gjithmonë si një mënyrë për t’u ndjerë i qëndrueshëm në timon, pavarësisht se gjithçka po shkonte keq përreth. Në atë kapsulë të dëmtuar, Lovell nuk kërkoi lavdi, por rrugën e kthimit në shtëpi. Edhe ai kishte besuar në idenë e hapësirës dhe e kishte parë Hënën si kufirin e premtuar, por a nuk është më e madhe të shohësh Tokën, aq blu, të brishtë e të largët sa ta ndjesh mallin e skajshëm për të? Ai e deshi thellësisht, si katër shkronjat e para të mbiemrit të tij, Love në fat. Ai ishte përgjegjës për tre jetë të varura në boshllëk, dhe e kreu detyrën pa ngritur kurrë zërin, me një përmbajtje që në botën e sotme duket se nuk ekziston më. Me të shkon një brez që ëndërronte madhështisht, por pa e bërtitur. Ato ditë Houston kishte një problem, po edhe zgjidhjen./La repubblica
