Të shtunën e kaluar në të njëjtën moment që Timo Flloko recitonte poezitë e tija të dashurisë në skenën e Teatrit Antik të Butrintit, gazetari Marin Mema transmetonte një interviste me arkeologun amerikan David Hernandez i Universitetit të Cincinatit.
Në emisionin e tij ne Top Channel, Mema kishte arritur të merrte një interviste mbresleëese e shprehur në shqip, për të gjithë ata që kishin kohën dhe ngenë për ta dëgjuar. Me rëndësinë e titullit që mban, Prof Hernandez një kubano amerikan hidhte një teori sa interesante aq edhe të përfolur kohët e fundit mbi fatin historik të Butrintit.
Sipas Prof. Hernandez që punon në Butrint prej kohesh nen ombrellën e Ministrisë se Kulturës së Republikës, në këtë qender antike nuk ka asnjë gjurmë të popullatave lokale të njohura me emrin e kaonëve apo të prasaibeve.
Hernandez me një siguri të plotë që i jep përvoja e gjate e gërmimeve thoshte se ky qytet antik nuk ishte asgjë më shume se një koloni greke ku çdo gjë ishte greke dhe e ardhur nga deti. I pyetur mbi fatin e vendasve Hernandes kishte një teori shume mbreslënëse. Vendasit thjesht vinin dhe iknin me dele në një qytet tërësisht grek.
Unë e njoh Hernandezin prej vitesh. Një emigrant kuban i cili (tashme me pasaportë amerikane) përfaqëson dy kultura tejet periferike në historinë e Mesdheut për të kuptuar dhe ndjere thirrjen shekullore të popullsive të lashta të Epirit.
Nuk me cuditen aspak teorite e tija tashme te artikuluara edhe ne shqip te ngjashme me Gjeorgjevicin e dikurshem. Dikur keto teori te Richard Hodges I peshperiste neper tavolina dhe ruhej qe te mos I thoshte me ze te larte.
Mirepo tani gjerat kane ndryshuar. Nen bekimin e autoriteteve shqiptare me bashke Drejtor me Institutin e Arkeologjise dhe me mesuesin e tij shpirteror te votuar nga Parlamenti Shqiptar si administrator i Butrintit per 10 vjet, Prof. David Hernandez nuk ka me ndroje per te folur mbi Njerzit me Dele, te cilet sipas tij nuk kishin asnje lidhje me Qytetin Antik te Butrintit.
Fundi i fundit pasardhesit e ketyre barinjve jane sot ne Parliamentin qe votoi per Hodgin. I cili te drejtoje dhe te shkruaje mbi historine e antikitetit te trojeve ku barinjte piqnin ndonje dele dhe e shkembenin me vazo plot piktura te prodhuara nga nje kulture superiore Helene qe kishte themeluar qytetin.
Ne nje moment reflektimi ndoshta Prof. Hernandez mund te kete te drejte, ndoshta eterit e arkeologjise shqiptare qe pasuan Dr. Ugolinin i cili kerkonte Trojen e Re te Virgjilit ne Butrint mund te na kene genjyer.
Duke dashur te ndjekin linjen nacionaliste kane kerkuar nje ngulim imagjinar per barinjte e dikurshem dhe i kane vendosur ata ne truallin e heleneve te ardhur nga deti. Te frymezuar nga burimet antike qe flisnin per Kaone, Prasaibe, Molose, Thesprote etj,
Shkolla Arkeologjike Shqiptare ndoshta ka genjyer duke krijuar nje lidhje imagjinare me ta duke dashur qe njerzit me dele ti benin me te pa tjeter te civilizuar duke trazuar keshtu ujrat e nacionalizmes shqiptare.
Po shkolla e vjeter nuk eshte me, nxenesit shqiptare te Hodgis internacionaliste te thekur miratojne ne heshtje keto teori mjafton qe ngjyejne gishtin ne mjaltin e projekteve. Tek tuk ndonje ze I mekur flet per nje publik teresisht indifferent I shqetesuar vetem per personazhet e telenovelave.
Dhe ja me nje argument te mbrojtur fort nga nje arkeolog kuban si Dr, Hernadez apo ai britanik si Hodges na zgjojne nga trallisja e gjumit nacionalist duke na treguar nje te vertete te thjeshte. Ne ende vazhdojme te jemi Njerez me Dele.
Ashtu si barinjte e dikurshem te botes antike qe kishin frike nga kultura brenda mureve te ketij qyteti, qe nuk laheshin ne banjat publike me dysheme mozaikesh qe nuk hynin dot ne tempujt plot statuja edhe sot e kemi frike kete qytet qe na ra ne pjese papritur.
I rrime larg, nuk e duam, i trembemi kultures se saj, e shikojme me perbuzje dhe per kete arsye ja kemi dhene njerzve te ardhur nga Deti. Prandaj Hernandez dhe te tjeret pas tij kane te drejte, ne jemi pasardhes te Njerzve me Dele.
