Të veshur me jakën priftërore, Llambro, vëllai i tij Sotiri, si dhe Anastas Ballamaçi, nga të parët piktorë ikonografë në vendin tonë, e kthyen në një folezë kombëtare, ku filloi të mësohej e të ligjërohej shqipja, përmes botimeve të shoqërisë së shqiptarëve të Stambollit dhe të Bukureshtit.
Papa Llambro Ballamaçi, si një prej figurave kryesore nga ku merrte vrull dhe zhvillohej veprimi patriotik në qytetin e Korçës, mbante lidhje me letërkëmbim me vëllezërit Frashëri: Naimin, Samiun, Tahsinin dhe Mehmetin.
“Nëse do të vinin, vdekja e tij do të ishte e sigurtë. Bajonetat do t’i nguleshin pa asnjë mëshirë në çdo vend të trupit. Do ta masakronin mizorisht deri sa shpirti i tij të mos regëtinte më dhe prapë nuk do ta besonin që kishte dhënë shpirt. Edhe të vdekur do ta rivrisnin me frikën se mos ringjallej.”
Përqendrohemi në Korçën e viteve ‘60 të shekullit XIX, kohë kur kishin hedhur bazë të shëndoshë veprimtaritë në shërbim të gjuhës kombëtare, hapjes së shkollave shqipe dhe ndërgjegjësimit kombëtar. Rezultat i këtyre përpjekjeve, duke nisur nga veprimtaritë e kolonisë së shqiptarëve të Rumanisë, Bullgarisë, Turqisë e deri të Egjiptit, ishte hapja e së parës shkollë kombëtare shqipe më 1887, fryt i ndërmjetësimit diplomatik të rilindësve tanë pranë Portës së Lartë.
Në Korçë, kjo veprimtari kishte marrë erë zhvillimi dhe organizimi të mirëfilltë që në vitin 1885, kur Jovan Kosturi mblodhi nën kryesimin e tij veteranët Thimi Marko, Orhan Pojani, Alo bej Dishnica, etj., dhe formuan në këtë qytet shoqërinë, e cila ditë më ditë mëkoi hapjen e “lules” së parë të arsimit tonë kombëtar.
“Nëse nuk do të vinin, ai do të kishte mundësi të jetonte gjatë dhe do të shihte çfarë do të ndodhte me fatin e Korçës; në të kundërt sytë e tij do të mbeteshin hapur edhe pas vdekjes, me merakun çfarë do të bëhej me Korçën paskëtaj. Të gjitha këto, Papa Llambro Ballamaçi i mendonte ato ditë kur në Korçë kishte nisur të kryhej një masakër e vërtetë. Nëpër rrugët e qytetit thereshin pa pikë mëshire gra dhe fëmijë.”
Veprimtarinë e tij patriotike papa Llambro e shtriu në të gjithë hapësirat ku e shihte se mund të kishte rezultat pozitiv lëvizja për çlirim kombëtar. Në shkollën vllahe që ai kishte hapur më 1883, u mësonte nxënësve edhe gjuhën shqipe, me abetaret e Veqilharxhit, Kristoforidhit dhe librat e leximit të Gurakuqit.
Si në vitin e parë, ashtu edhe në të dytin, kur Mësonjëtorja shqipe e Korçës kishte nevojë për nxënës të shqipes, mes furtunave gjakatare të krijuara nga fanari i Stambollit dhe grekomanët, papa Llambro mori përsipër të gjitha kostot dhe prej shkollës së tij regjistroi emrat e nxënësve te Mësonjëtorja e drejtuar prej Pandeli Sotirit, me qëllim që të mos humbte funksioni i këtij monumenti të kulturës dhe gjuhës shqipe jo vetëm në atë qytet, por dhe më gjerë.
“Ore as turku eas greku nuk e donte gjuhen shqipe “I kthyer në atdhe në fillim të shekullit që lamë pas, veteranin papa Llambro Ballamaçi do ta prisnin të tjera përplasje me qeverinë turke dhe me korofilakët grekë. Në vitin 1900, prifti bashkë me të vëllain merr komunikimin nga qeveria se, për arsye të propagandës së tij pro shqiptare dhe mësimit të shqipes në ambientet e kishës vllahe, do të internohet dhe burgoset.
I gjendur para një rreziku të tillë dhe i këshilluar prej atdhetarëve korçarë, por edhe nga ata të kolonive, papa Llambro Ballamaçi largohet nga atdheu dhe shkon për të dytën herë në Stamboll. “
Në të gdhirë të asaj dite të zezë, andartë grekë dhe errësirat turke – të cilët nuk ndaheshin dot pa thithur gjak shqiptari, si shushunja që në vend të zemrës kanë mukoza helmi – trokitën në portën e familjes së madhe Ballamaçi dhe me t‘u hapur ajo, ata tërhoqën zvarrë veteranin 64-vjeçar e bashkë me të dhe vëllain e tij, Sotirin. Pastaj, nën shoqërinë e dhembjeve që bajonetat e pushkëve të atyre të pamëshirshmëve i jepnin trupit të dy vëllezërve, shkuan në bregun e kishës së Shën Ilisë (Shëndëlli).
Këtu Ballamaçët i priste një torturë tjetër e aplikuar prej barbarëve. Duke mos njohur ndjenja njerëzore dhe dhembje fizike, korofilakët u shkulën me dorë vëllezërve në mënyrë çnjerëzore mjekrën priftërore, veprim ky që nuk lë në harrim “bredhjen” nëpër trupin e dy fatosave shqiptarë të bajonetave. Kompleksit të këtyre dhembjeve çnjerëzore iu dha fund me plumb, plumba tradhtie këta që shpuan tej për tej trupat e Llambro e Sotir Ballamaçit. –
Dhe kesaj i thonë Kishë ,e mosi thonçin !
“Mitropolia e Korçës i kishte informuar andartët mbi gjithçka dinte për Papa Llambro Ballamaçin. Në vitin 1887, Pandeli Sotiri nga Selcka e Gjirokastrës, çeli mësonjëtoren e parë shqipe në Korçë. Në atë shkollë shkuan shumë djem dhe vajza, por kisha greke bëri të pamundurën për frikësimin e prindërve që dëshironin t’u mësonin fëmijëve të tyre gjuhën shqipe.
Kush i çonte fëmijët në shkollë do të shkishërohej e do të mbetej i mallkuar brez pas brezi. As në botën tjetër nuk do të kishte vend për ta.”
Ndaj figura si Pandeli Sotiri, Papa Kristo Negovani, Jovan Kosturi, Koto Hoxhi, At Stath Melani, Papa Llambro Ballamaçi, Petro Nini Luarasi e shumë të tjerë u burgosën apo masakruan barbarisht në periudha të ndryshme nga Kisha greke ./Fahri Xharra/ZgjohuShqiptar.info
