Këto fonde do të shpërndahen në Shqipëri, Bosnjë dhe Hercegovinë, Kosovë, Mal të Zi, Maqedoninë e Veriut dhe Serbi në raport me popullsinë e tyre dhe madhësia e ekonomisë së tyre
Shkup, 7 korrik – Afati i fundit në të cilin vendet duhet t’i dorëzojnë Komisionit Evropian “Agjendat e Reformave”, mbi bazën e të cilave do të marrin fonde nga paketa e re për Ballkanin Perëndimor, është 24 gushti.
Nëse ajo merr dritën jeshile nga Komisioni Evropian, fondet e para nga do të shpërndahen deri në fund të këtij viti. Në maj, institucionet e Bashkimit Evropian miratuan Rregulloren për Ballkanin Perëndimor, bazuar në Planin e Rritjes të prezantuar zyrtarisht nga Komisioni Evropian në nëntor 2023.
Rregullorja hyri në fuqi më 24 maj. Ajo parashikon gjithsej 2 miliardë euro grante dhe 4 miliardë euro kredi nga viti 2024 deri në vitin 2027. Këto fonde do të shpërndahen në Shqipëri, Bosnjë dhe Hercegovinë, Kosovë, Mal të Zi, Maqedoninë e Veriut dhe Serbi në raport me popullsinë e tyre dhe madhësia e ekonomisë së tyre.
Sipas Rregullores, pas dorëzimit të “Agjendës së Reformës”, një përfitues mund të kërkojë lirimin e një parafinancimi deri në 7 % të shumës totale të parashikuar nga lehtësia. Pas kësaj, fondet do të shpërndahen dy herë në vit, nëse plotësohen kushtet e pagesës. Ekspertët, megjithatë, nuk janë të sigurt se sa rreptësisht do të vlerësohet përmbushja e këtyre kushteve.
Siç thuhet në Rregulloren e Bashkimit Evropian, dy herë në vit përfituesit do të paraqesin kërkesë për shpërndarjen. Përpara se të lëshohet ndonjë fond, Komisioni Evropian do të vlerësojë nëse një përfitues plotëson dy parakushte të përgjithshme.
E para është se përfituesit “mbështesin dhe respektojnë mekanizmat efektivë demokratikë, duke përfshirë një sistem parlamentar shumëpartiak, zgjedhje të lira dhe të ndershme, media pluraliste, një gjyqësor të pavarur dhe shtetin e së drejtës, dhe garantojnë respektimin e të gjitha detyrimeve të të drejtave të njeriut, përfshirë të drejtat të personave që u përkasin pakicave”.
Për Serbinë dhe Kosovën, ekziston një parakusht shtesë, që të “angazhohen në mënyrë konstruktive me progres të matshëm dhe rezultate të prekshme në normalizimin e marrëdhënieve të tyre”.
Gjithashtu, parakushtet e përgjithshme për disbursimin e mjeteve janë stabiliteti makro-financiar, menaxhimi i shëndoshë i financave publike, transparenca dhe mbikëqyrja e buxhetit.
Kur të plotësohen këto parakushte, Komisioni do të vlerësojë nëse një përfitues ka përmbushur masat specifike nga “Agjenda e Reformës”.
Ajo do të përmbajnë masa që përmbushin objektivat e Rregullores, përkatësisht përafrimin me standardet e Bashkimit Evropian në kontekstin e zgjerimit, integrimin ekonomik rajonal dhe bashkëpunimin në Ballkanin Perëndimor, integrimin gradual në tregun e përbashkët të Bashkimit Evropian dhe konvergjencën e ekonomive.
Sipas Rregullores, ato duhet të hartohen në konsultim me partnerët socialë dhe organizatat e shoqërisë civile. Shumica e qeverive në rajon nuk e kanë publikuar draftin e “Agjendave të Reformës”. Qeveria e Malit të Zi, ndërkohë, publikoi draftin e saj në fund të qershorit.
