Afera e Aeroportit të Vlorës, me një kosto 138 milionë euro nga buxheti i shtetit dhe me pasoja të rënda për zonën e mbrojtur të Lagunës së Nartës, është vënë zyrtarisht nën hetim nga SPAK. Në përgjigje të një kërkese për informacion, Prokuroria e Posaçme ka konfirmuar se ka regjistruar një procedim penal për këtë kontratë koncesionare, e cila u përgatit, u promovua dhe u mbikëqyr politikisht nga ministrja Belinda Balluku. Emri i Ballukut përmendet në kallëzimet penale të dorëzuara në SPAK, ku akuzohet për favorizim dhe përfshirje në skemën e manipulimit të procedurës.
Në qendër të hetimit është mënyra se si kompania e ndërtimit “Mabco Construction” e Behgjet Pacollit pa asnjë përvojë në fushën e aviacionit arriti të marrë kontrollin pothuajse të plotë të projektit përmes një skeme të dyshimtë, ku partnerët turq u larguan papritur dhe aksionet iu shitën për vetëm 4.450 euro. Ndërkohë, dokumentet zyrtare, studimet e fizibilitetit të dyshimta, garancia për të ardhura minimale nga shteti dhe shkelja flagrante e ligjit për zonat e mbrojtura janë tashmë pjesë e një dosjeje që rrezikon të kthehet në një nga hetimet më të mëdha për korrupsion të nivelit të lartë në sektorin e infrastrukturës.
Prapaskenat
Koncesioni 35 -vjeçar është thuajse plotësisht i Behgjet Pacollit, pasi turqit që ishin pjesë përbërëse e konsorciumit që fitoi koncesionin u larguan. Kompania “Mabco Constructions SA” e Pacollit bleu për vetëm 4.450 euro 40 % të aksioneve të kompanisë turke “YDA Insaat Sanayi Ticaret”, që ishte ortake në shoqërinë Vlora International Airport. Në këtë mënyrë Pacolli futi në dorë 98 % të aksioneve të shoqërisë. 2 % i zotëron kompania tjetër nga Kosova, 2A Group, në pronësi të biznesmenit Valon Ademi, i cili deri në vitin 2019 ka qenë konsull nderi i Shqipërisë në Kosovë. Pacolli ka vepruar si pronar i vetëm edhe kur turqit ishin pjesë e shoqërisë. Nga pasqyrat financiare rezulton se ai ka financuar të gjithë kontributin financiar nëpërmjet “Mabco Construction”.
Dy aksionerët e tjerë nuk kanë dhënë asnjë financim. Ky fakt dhe blerja e aksioneve të kompanisë turke ngrenë dyshime se turqit kanë marrë pjesë në garë vetëm për të plotësuar kriteret e vendosura për fitimin e koncesionit. Nëse turqit nuk do të ishin pjesë e konsorciumit, Pacolli nuk do të kishte mundur ta merrte koncesionin. Një ndër kriteret e garës ishte që kompanitë apo bashkim i kompanive konkurruese të kishte eksperiencë në menaxhimin e aeroporteve. YDA, pronari i së cilës ka lidhje të forta me Erdogan dhe partinë e tij, rezulton të ketë marrë pjesë në projekte të ndërtimit të aeroporteve sipas modeleve BOT dhe PPP.
“Përveç operacioneve të saj në ndërtim dhe kontraktim dhe zhvillimin e pasurive të paluajtshme, kompania është aktive në një sërë sektorësh si menaxhimi i aeroportit etj”, thuhet në historikun e saj. Kjo kompani ka ndërtuar edhe spitalin e Fierit me urdhër të presidentit turk Erdogan. Shkaqet e shitjes së aksioneve nga YDA janë të paqarta dhe ngrenë mjaft pikëpyetje.
Dyshimet
Nuk kuptohet se si një kompani e madhe, shpreh interesin për të marrë pjesë në një garë ndërkombëtare, e fiton atë, ka garancinë nga shteti se do të marrë jo vetëm investimin, por edhe fitimin e munguar, dhe më pas vendos të largohet duke marrë vetëm 4,450 euro, një vlerë kjo që ajo do të duhet ta ketë shpenzuar vetëm për të plotësuar dokumentacionin e nevojshëm për koncesionin.
Sipas kontratës, në rast se të ardhurat minimale të parashikuara në planin e biznesit të operimit të aeroportit nuk realizohen, kompania koncesionare do të përfitojë nga shteti një shumë që mund të arrijë deri në 138 milionë euro përgjatë 10 viteve pas fillimit të operimit të aeroportit, një fitim ky likuidon investimin dhe ka fitim sa 1/3 e investimit.
Menaxhimi në duar të kompanive pa eksperiencë
Me largimin e YDA, Aeroportin Ndërkombëtar të Vlorës do ta menaxhojnë “Mabco Construction” dhe “A2 Group”, që të dyja kompani ndërtimi pa asnjë eksperiencë në projekte të menaxhimit të projekteve të tilla. As “Mabco Construction” dhe as “A2 Group” nuk kanë menaxhuar më parë aeroporte lokale apo ndërkombëtare.
Kontrata në SPAK
Kontratat PPP mes qeverisë shqiptare dhe konsorciumit fitues u lidh në prill të vitit 2021, por projekti ka ngjallur kritika të forta nga ambientalistët, të cilët thonë se ai është dhënë në kundërshtim me ligjet e vendit. Për më tepër, një investigim i kryer nga OÇRP ka ngritur më shumë pikëpyetje se si një konsorcium me lidhje politike ka fituar një tender për të ndërtuar dhe operuar aeroportin ndërkombëtar të Vlorës për 35 vite.
Një padi civile e dorëzuar në gjykatë nga një ofertues tjetër me bazë në Mbretërinë e Bashkuar pretendon se qeveria shqiptare ka manipuluar një tender në favor të konsorciumit turko-kosovar, duke futur në garë një kompani tjetër që madje as nuk ka bërë ofertë për të dhënë idenë e një gare. Kompania AL-DE ka dërguar gjithashtu një kallëzim penal në SPAK duke akuzuar kryeministrin Edi Rama dhe Belinda Ballukun se ka fabrikuar dokumente që nuk janë dorëzuar në garë. SPAK i ka nisur hetimet, por nuk i ka përfunduar ende. Sipas saj, qeveria lejoi futjen në garë të një kompanie fiktive dhe ndryshoi rregullat vetëm 4 ditë para shpalljes së fituesit, me qëllimin e vetëm që koncesioni t’i jepej koncesionit turko-kosovar.
Pacolli dhe Sinan Idrizi pas projektit
Sinan Idrizi është biznesmeni shqiptar pjesë e negociatave fillestare për ndërtimin e Aeroportit të Vlorës në 2017. Në 2018 kryeministri Rama deklaroi se qeveria kishte marrë një propozim nga konsorciumi për tre kompani të mëdha Turke; Cengiz Holding, Kalyon Holding, dhe Kolin Construction.
Ata janë pjesë e konglomeratit që opozita Turke i ka vendosur nofkën “pesë hajdutët” duke i akuzuar ato si kompani që favorizohen nga qeveria e Erdogan. Në 2013, të pesta kompanitë po hetoheshin për korrupsion dhe për pagesa të haraçeve korruptive që të fitonin projekte nga qeveria. Por hetimin e pushoi Erdogan që ndërhyri në organet e hetimit sikundër dhe raportojnë mediat turke. Në fundin e vitit 2019, qeveria shqiptare u tërhoq nga marrëveshja me konsorciumin turk, pa dhënë asnjë shpjegim.
