Nga Carlo Bollino
“Jam i përgatitur të lë mandatin dhe deri të sakrifikohem si Salvador Allende, për të mos lejuar instalimin e një junte ushtarake. Jam i gatshëm për të dyja ekstremet, që nga dorëzimi i mandatit si president, pasi të sigurohet se vendi ka një zgjidhje politike parimore, solide, kushtetuese, që e çon vendin para; e deri te sakrifikimi i jetës sime si Salvador Allende për të parandaluar instalimin e një junte që mund ta kthente Shqipërinë 30 vite pas. Ilir Meta është i përgatitur për të dyja”.
I mësuar qëkur kishte poste qeveritare të komunikojë përmes batutave dhe aluzioneve, këtë herë Ilir Meta, në rolin e Presidentit të Republikës, ka zgjedhur të lëshojë një mesazh të rëndë politik, duke përdorur një metaforë historike. Referimit që ai bëri për vetëvrasjen e presidentit kilian të majtës ekstreme Salvador Allende (1973), i cili u vra në vigjilje të një grushti ushtarak shteti, të organizuar nga gjenerali fashist Pinochet me mbështetjen e hapur të CIA-s, i janë bërë shumë interpretime.
Shumë analistë dhe, mbi të gjitha, opozita, kanë lexuar tek kërcënimi i një “junte ushtarake” kundër ardhjes të së cilës Meta do të ishte i gatshëm të sakrifikonte edhe jetën, një referim të hapur ndaj kryeministrit Edi Rama dhe qeverisë së tij.
Në rast se është kështu, do të ishim përballë një kryetari shteti, i cili, jo vetëm që akuzon për puç Ekzekutivin në detyrë, të zgjedhur në mënyrë të ligjshme, në përfundim të zgjedhjeve të bëra gati dy vjet më parë, të certifikuara nga opozita që drejtonte KQZ-në dhe të njohura nga i gjithë komuniteti ndërkombëtar, por madje do të linte të kuptohej edhe për një bashkëfajësi puçiste të gjeneralëve të forcave të armatosura, komandanti suprem i të cilëve është ai vetë.
Në rast se do të ishte i vërtetë interpretimi i opozitës, konkluzioni i parë është se vetë Ilir Meta vetëndjehet një president i paligjshëm, pasi është zgjedhur nga një mazhorancë puçiste.
Akuza është aq e rëndë, saqë, po të ishte e vërtetë, do të minonte në themel vetë rolin e kreut të shtetit, i cili, sipas Kushtetutës, duhet të jetë mbi partitë dhe garant i unitetit kombëtar. Meta është i vetmi president i një vendi demokratik perëndimor, që është njëkohësisht edhe bashkëshorti i njerës nga liderët e opozitës dhe pikërisht ky pozicion duhet t’i sugjeronte që të kishte në deklaratat e tij një kujdes më të madh dhe një baraslargësi nga forcat politike që janë në terren. Po të mos e bëjë këtë, kompromenton në mënyrë të pariparueshme pavarësinë e tij dhe eliminon mundësinë që të bëhet ndërmjetës mes palëve për të zgjidhur krizën.
Prandaj ekziston një interpretim i dytë, më pak radikal se ai që i pëlqen aq shumë opozitës. Ilir Meta nuk iu referohej aspak Edi Ramës dhe qeverisë së tij dhe, kur fliste për “parandalimin e instalimit të një junte ushtarake”, iu referohej Shteteve të Bashkuara të Amerikës, të cilët, në rastin e Kilit, ishin manovruesit e vërtetë të juntës së Pinochet-it kunder instalimit të nje shteti komunist në Amerikën Qendrore.
Roli i Shteteve të Bashkuara në Shqipëri është i ndryshëm dhe i njohur për të gjithë: janë mbështetësit e hapur të reformës së Drejtësisë dhe promotorët (nëpërmjet konsulencës së FBI-së) të Prokurorisë së re speciale (SPAK), që do të ketë si detyrë kryesore atë të hetimit të korrupsionit dhe krimit të organizuar. Pra, më shumë se një “junte ushtarake”, Meta duket se i referohet një “junte gjyqësore”, që po instalohet dhe për të ndaluar të cilën do të ishte i gatshëm të sakrifikonte edhe jetën, pikërisht si Salvador Allende.
Aludimi për vetëvrasjen fizike duket qartë si një ekzagjerim teatral, pak a shumë si lotët e Monikës në televizion, kur zbuloi ekzistencën e kërcënimeve të mistershme për të cilat më pas nuk është dëgjuar më asnjë fjalë.
Hipoteza se referimi i Metës ka të bëjë me “juntën juridike” të SPAK-ut, më shumë se “juntën ushtarake” të Ramës, konfirmohet edhe nga dy konsiderata të shkurtëra:
1) Meta aludon për një rrezik, i cili ende nuk është bërë konkret: por qeveria e Ramës ka gjashtë vjet që është në pushtet, katër nga të cilët sëbashku, pikërisht, me Ilir Metën. Ndërsa SPAK-u ende nuk ka filluar të operojë dhe parashikohet që ta bëjë këtë në muajt që vijnë.
2) Edhe Salvador Allende ishte prej disa vitesh në pushtet në momentin e vetëvrasjes dhe ishte “junta ushtarake” e opozitës që pushtonte sheshet, duke organizuar protesta kundër presidencës së tij dhe greva kolektive, duke e akuzuar për korrupsion dhe se kishte provokuar një krizë të rëndë ekonomike në vend. Në një paralele të vështirë me situatën në Shqipëri, figura e Allendes, të rrethuar nga protestat dhe akuzat, i ngjan më shumë Edi Ramës, se sa Ilir Metës.
Natyrisht, këto dy histori nuk kanë pika të tjera të përbashkëta, edhe pse Rama nuk është Allende, Basha nuk është Pinochet dhe Shqipëria e 2019-ës nuk është Kili i 1973-ës.
Por ajo që është e qartë, është se Ilir Meta nuk është rrethuar, as i kërcënuar nga asnjë forcë e dukshme. Opozita, e drejtuar nga gruaja, mbështet hapur çdo vendim të tij dhe ai ia shkëmben me qetësi dhe dashuri. Qeveria përballet me vendimet e Presidentit, por pa kapërcyer kurrë protokollin institucional dhe respektimin e roleve. Për këtë, duket edhe më e pashpjegueshme që, si alternativë të vetëvrasjes “alla Salvador Allende”, presidenti ofron dorëheqjen e tij, duke i hequr kështu opozitës edhe të vetmen pikë mbështetëse institucionale që i ka mbetur, pas vendimit të çmendur të PD dhe LSI që të djegin mandatet parlamentare. Pikërisht për këtë arsye, dorëheqja e kreut të shtetit tingëllon si një kërcënim nga ana e tij, që kërkon t’i shtojë dorëheqjeve të deputetëve edhe dorëheqjen e vet, duke rrezikuar kështu që të zgjerojë krizën, jo ta zgjidhë atë.
Pra, të dy kërcënimet e bëra nga Meta marrin sens logjik vetëm në rast se lexohen bashkë, domethënë si një ultimatum drejtuar Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe pjesës tjetër të komunitetit ndërkombëtar, për të imponuar një ndërmjetësim diplomatik, i cili të ndihmonte Bashën dhe Kryemadhin të dilnin nga qoshja ku janë futur dhe të detyronte Ramën të bënte ndonjë lëshim. Pasi, pa këtë ndërmjetësim – sikurse e ka përmendur Meta duke tejkaluar dhe qëndrimin më radikal të opozitës – vendi rrezikon trazira dhe konfrontime. Në këtë skenar, të përmendësh instalimin e mundshëm të “juntës gjyqësore” e cila, në realitet, nuk tremb vetëm Ilir Metën, shërben si thirrje për Shtetet e Bashkuara që t’iu dalin për zot edhe përgjegjësive të tyre për gjëndjen që Reforma për Drejtësi ka shkaktuar
