Nga Fatmira Nikolli –
Luan M.Rama ndodhej dje në Normandi kur i shkruaj ta pyes se si e ka njohur Xhuvanin. Më thotë se pse po e pyes. Për një çast, stepem. E kuptoj që ai nuk e ka mësuar ende lajmin e trishtë. Më pas i them se ai u shua dhe se nuk mund të përcillet pa fjalët e miqve të tij, atyre që e njohën kur ai ende buzëqeshte dhe merrte trofe. Luan Rama më thotë të pres dhe pas ndonjë ore, në kutinë e mesazhe më sjell këtë shënim, për mikun, kujtimet, kineastin dhe shembullin që Gjergj Xhuvani la.
Luan Rama për Gjergj Xhuvanin:
Kohët e fundit e mendoja veten si të isha ai. Dhimbjet e mëdha të shpirtit janë më të mëdha se ato të trupit. Mund të thuash se ishte kjo dhimbje, ajo që e mundi çdo ditë e më shumë gjer në frymën e fundit, edhe pse miku ynë i mirë, regjisori i talentuar e donte jetën tmerrësisht, jo thjesht jetën për të jetuar, por një jetë për të krijuar, pasi nëse kishte diçka që e mbante në këtë botë ishte pikërisht filmi, sheshi i xhirimit ku shpirti i tij u bashkua me një shpirt tjetër, kinematografia, pa të cilën ai s’mund të jetonte. Ishte arti, syri në kamera për të parë botën reale dhe për të krijuar pastaj fiksonin, jetën paralele, atë të mirën, përkundrejt asaj kaotike, aq të ashpër, dramatike, sfidante, të padurueshme, klithëse.
Ishte krijonjës i së mirës, siç ishte i tillë vështrimi i tij disi flegmatik në pamje të parë, por që kur rrije pak me të bëhej nga më njerëzorët, shkëlqente nga drita. Gjergj Xhuvani më kujtonte gjithnjë regjisorin Jean Renoir, autorin e filmit “Le Grand Illusion”, një “bonhomme”, ndërtuar nga mirësia, që i pëlqente të pinte verë, të hante mirë, të krijonte paqe rreth tij, e pse jo, të ëndërronte. Ky ishte Gjergji ynë. E kisha parë që adoleshent në krah të atit të tij, skenaristit dhe shkrimtarit të njohur, kolegut tonë Dhimitër Xhuvani.
Pastaj u takuam në festivalin e filmit në Kanës kur vinte me Ylljet Aliçkën të prezantonin filmin “Parrullat” që pati jehonë në atë festival. Më kujtohet që për të hapur diskutimet i bëra një pyetje në konferencën e shtypit me gazetarët. Gjergji fliste pak për veten, mendonte shumë. Të donte me vështrimin e tij. Ishte i lumtur, por ishte e habitshme thjeshtësia e tij, gati proverbiale. Më pas, me ardhjet e tij në Paris, Gjergji jetonte me kinemanë, të dashurën e tij. Dukej si një bohem në rrugët e Parisit, në sheshin e Bastijës dhe zonën e Chatelait, në takimet aq të ngrohta me kineastët francezë në studiot e montazhit apo para një gote verë. Kishe dëshirë të ishe në tavolinë me të, të bisedoje për artin.
Nga Kana në tragjedinë e jetuar dhe rrugën që nisi së fundi, të ngjiste ngadalë për të dalë në një ditë të dielltë dhe rijetuar me filmin, për filmin, rruga e tij qe mjaft e shkurtër. Si një fluturim i ndërprerë, si ajo shqiponja e plagosur lart në qiell dhe që papritur bie e përplasur në tokë nga lartësitë e mëdha. Një rënie që përfundon me atë që mund të quhet në kinema “fondu dans le noir” (një shkrirje në errësirë), e pastaj në një “stop-kamera”. E megjithatë, ky artist e la gjurmën e tij në artin e kinemasë shqiptare. Dhe kjo gjurmë do na jetë e çmuar, gjithnjë. Në fundit dhe jeta është një fiksion…
