Ilir Meta ka publikuar sot raportin shpjegues që i ka dorëzuar Komisionit të Venecias, delegacioni i të cilit ishte javën e shkuar në Tiranë i thirrur nga Kuvendi në kuadër të Komisionit Hetimor. Në raport janë renditur 21 shkelje, problematike dhe veprime që janë ndërmarrë që nga caktimi i 30 qershorit si datë për zgjedhjet lokale, te shfuqizimi i dekretit dhe deri te raporti i OSBE/ODHIR për procesin e votimit.
Raporti i presidencës
Në raport, presidenca sjell në vëmendje të gjitha zhvillimet politike që sipas tij kishin sjellë tension mes palëve, duke nisur arsyetimin e tij me një akuzë që opozita ka bërë vazhdimisht ndaj mazhorancës, për bllokim të rolit të saj në Kuvend.
Në këtë pikë Meta thotë se mungesa e dialogut mes palëve solli edhe bojkotimin e Kuvendit nga ana e opozitës në muajt shtator shtator-dhjetor 2018 teksa shton se akuzat e opozitës ndaj mazhorancës ndaj opozitës mbeteshin vetëm në formën e denoncimeve publike.
Konkluzionet e presidentit të Republikës
“Në kushtet e një krize të rëndë të paprecedentë politike, kushtetuese, institucionale dhe përfaqësimi ku:
1. Palët politike u vendosën në një kurs konstant përplasjeje dhe refuzuan dialogun;
2. Opozita hoqi dorë në bllok nga mandatet parlamentare. 182 deputetë dhe kandidatë për deputetë të opozitës u dorëhoqën dhe refuzuan në bllok mandatet parlamentare.
3. Opozita parlamentare aktuale përftoi mandatet në shkelje të Kodit Zgjedhor dhe procedurave legjislative;
4. Parlamenti nuk u plotësua me numrin kushtetues të 140 deputetëve për shkak të shterimit të listave të kandidatëve nga partitë e opozitës;
5. Parlamenti humbi rolin mbikqyrës ndaj ekzekutivit;
6. Parlamenti dhe Komisioni Qendror i Zgjedhjeve refuzojnë njohjen e autoritetit kushtetues të Presidentit të Republikës;
7. Gjykata Kushtetuese është jo funksionale prej 18 muajsh;
8. Gjykata e Lartë është jo funksionale;
9. Prokurori i Përgjithshëm i Përkohshëm u zgjodh në mënyrë të njëanshme antikushtetuese;
10. Prokuroria nuk veproi për zbardhjen e krimeve zgjedhore të konsumuara në vitet 2016 – 2017 – Dosjet 184 (Bashkia Dibër) dhe 339 (Bashkia Durrës);
11. Opozita refuzoi regjistrimin si konkurrent zgjedhor për zgjedhjet lokale;
12. Mazhoranca këmbënguli të garonte e vetme për të marrë në administrim të 61 bashkitë e vendit dhe këshillat e tyre;
13. Zhvillimi i protestave periodike kombëtare të shoqëruara me akte dhune dhe vandalizmi si dhe reagim shproporcional nga forcat e rendit, me pasojë plagosje të shumta nga policia e shtetit dhe qytetarët;
14. Përdorimi i gjuhës armiqësore dhe thellimi i ndasive çoi në rritjen e frustrimit shoqëror dhe emigracionin masiv;
15. Rritja e pasigurisë ndikoi në ekonominë e vendit.
16. Refuzimi i Kryeministrit për të pranuar ndërmjetësim për zgjidhjen e krizës e në vecanti përcaktimin e një date të re gjithëpërfshirëse përvec 30 qershorit; Presidenti i Republikës vlerësoi se duhet të ndërhynte në mënyrë të tillë që t’u ofronte palëve kohë për reflektim dhe për gjetjen e një zgjidhjeje përmes dialogut të pazëvendësueshëm politik, duke siguruar njëkohësisht moscënimin e parimeve kushtetuese të pluralizmit politik dhe kthimin e paqes sociale në vend.
Mungesa e plotë e vullnetit politik për marrëveshje midis forcave politike nuk mundet të dobësojë dhe as të kufizojë rolin që Kushtetuta i ka dhënë Kreut të Shtetit. Përkundrazi, ky rol është thelbësor për zgjidhjen e krizave të rënda si kjo që po kalon vendi.
Në këto kushte, Presidenti i Republikës është i vetmi institucion kushtetues funksional që ka vullnetin, mundësinë dhe kompetencën ekskluzive kushtetuese për të ndikuar në kapërcimin e krizës. Presidenti i Republikës në një Republikë Parlamentare është një organ kushtetutes që mishëron unitetin e popullit me rol substancial në procese me rëndësi për rendin kushtetues. Presidenti i Republikës sipas Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë qëndron mbi të gjitha pushtetet dhe nuk bën pjesë tek ato. Pikërisht ky rol i jep Presidentit të Republikës të drejtën që të ndërhyjë, me mjetet në dispozicion, në situata krizash të rënda me qëllim zgjidhjen e tyre. Veçanërisht në mungesë të institucioneve që mund të zgjidhin konfliktet kushtetuese apo që mund t’i jepnin përgjigje shumë kërkimeve të kësaj natyre, roli i Presidentit të Republikës është primar dhe i pazëvendësueshëm, pasi është i vetmi organ kushtetues që e ka mundësinë kushtetuese të ndërhyjë me mjetin që ai disponon.
Kreu i Shtetit me Dekretin nr. 11199, datë 10.06.2019 ndërpreu ligjërisht një proces zgjedhor fiktiv që po zhvillohej në kundërshtim me parimet demokratike. Praktikisht ky ishte një proces votimi pa garë dhe pa alternativa, në kundërshtim me Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë, me standartet e OSBE/ODIHR, nenin 3 të Protokollit nr. 1 të KEDNj, si dhe detyrimet e MSA Shqipëri-BE. Njëkohësisht, antagonizmi politik shtyu palët drejt veprimeve ekstreme duke kërcënuar seriozisht sigurinë publike. Dekreti 11199 është në fuqi për sa kohë asnjë autoritet gjyqësor nuk ka urdhëruar shfuqizimin e tij. Bashkë me Dekretin nr. 11211, për caktimin e datës 13 tetor 2019 për organizimin e zgjedhjeve për organet e qeverisjes vendore, Presidenti i Republikës përmbyll një proces tërësisht kushtetues.
E drejta e Presidentit të Republikës për të caktuar datën e zgjedhjeve sipas nenit 92/gj të Kushtetutës nuk mund të kuptohet dhe as të zbatohet më vehte, pasi kjo dispozitë kushtetuese është e lidhur ngushtësisht me dispozitat e tjera të kushtetutës nenit 1/3, 3, 4, 5, 15, 45/1 e 4, 86/1, 93, 109 të Kushtetutës që parashikojnë parimet themelore, të drejta dhe detyrime, të cilat duhet domosdoshmërisht të respektohen përgjatë një procesi zgjedhor në një shoqëri demokratike. Të gjitha së bashku këto dispozita formojnë një entitet normash kushtetuese në përmbushje të të cilit Presidenti i Republikës duhet të veprojë për përmbushjen e një qëllimi kushtetues e të ligjshëm që është shmangia e çdo mundësie për trazira sociale në vend, garantimin e pluralizmit politik dhe përcaktimi i një date të re zgjedhjesh vendore në mënyrë që ato të zhvillohen në një situatë të qetë, të lira dhe demokratike në mënyrë që të gjithë qytetarëve të Republikës së Shqipërisë pa dallim t’u krijohet mundësia për të zgjedhur midis alternativave.
Po kështu, mbrojtja dhe përparimi i interesave të përbashkëta kombëtare është një nga detyrat kryesore të Presidentit. Pas anëtarësimit në NATO, të realizuar një dekadë më parë, anëtarësimi në BE është objektivi strategjik kombëtar i vendit, shoqërisë dhe gjithë forcave politike. E gjithë sjellja e Presidentit të Republikës dhe përpjekjet e tij, duke qenë shumë i ndërgjegjshëm dhe për detyrimet që duhen përmbushur veçanërisht për çeljen e negociatave të anëtarësimit me BE, kanë synuar shmangien e një konflikti civil, të një procesi të dështuar zgjedhor dhe realizimin e zgjedhjeve vendore gjithëpërfshirëse dhe demokratike për të përmirësuar besueshmërinë e vendit në përmbushjen e kritereve politike në prag të 17-18 tetorit 2019, kur do të merret vendimi i Këshillit Europian për Shqipërinë”, thuhet në konluzionet e presidencës
