Nga Kreshnik Kuçaj
Në mesin e viteve ’50, pasi ishte mbyllur procesi i shtetëzimit të pasurive të huaja në Shqipëri e gjithashtu edhe i pasurive private, që kishin kaluar thuajse 100 % shtetërore, autoritetet e regjimit komunist në Shqipëri, krijojnë një një organizëm shtetëror për të siguruar të ardhura nga pasuritë e shqiptarëve jashtë vendit.
Ky organizëm shtetëror u emërtua “Shoqërinë Komisionare”. Kjo shoqëri u krijua në vitin 1957. Fillimisht kjo shoqëri e nisi punën e saj me Italinë si përgjigje edhe ndaj negociatave që u bënë për pasuritë e italianëve që ishin në Shqipëri, dhe më pas kaloi shumë shpejt në Turqi, Greqi, Egjipt dhe në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
Shoqëria që fillimisht ishte në varësinë e Ministrisë së Tregtisë, kaloi më pas në varësi të Bankës së Shtetit shqiptar, duke qenë se banka merrej me çështjen e të ardhurave valutore. Shqiptarët që ishin trashëgimtarë të një pasurie jashtë vendit, përfitonin një përqindje të caktuar nëse prona e tyre shitej nga shtetit shqiptar, që merrte përsipër ndjekjen e çështjes deri në sigurimin e të ardhurave nga shitja apo qiradhënia e tyre jashtë vendit.
Në funksion të këtij qëllimi, angazhoheshin avokatë shqiptarë dhe të huaj. Një pjesë e tyre merreshin me aspektin juridik të njohjes së pronave, e një pjesë tjetër me administrimin e tyre dhe sigurimin e të ardhurave të vazhdueshme. Puna e kësaj shoqëria u intensifikua sidomos në vitet ’70, kohë kur vendi po përballej me atë që u emërtua si ‘bllokadë’ që në thelb përbënte izolimin terësor të vendit.
Në mesin e dytë të viteve ’70, kur vendi po ndjente pasojat e rënda të krizës së brendshme, mungesës së ndihmës nga jashtë pas prishjes me Kinën dhe po përballej me nevojë të lartë për valutë të huaj, Shoqëria Komisionare apo “Komisionaria” mori një rol të rëndësishëm.
Puna e kësaj shoqërie shteterore zgjati deri në fillimin e viteve ’90, kur pas rënies së regjimit komunist, Kuvendi miratoi shkrirjen e saj.
Nga Greqia në Argjentinë…Ku gjendeshin pasuritë shqiptare në vlerë 35 milionë dollarë
Një raport i vitit 1975 përmban në mënyrë të detajuar parashikimet që Shoqëria Komisionare kishte bërë në total. Referuar raportit, vlerësohej se pasuritë e shqiptarëve në Greqi, Turqi, Egjipt, SHBA e deri në Argjentinë ishin rreth 35 milionë dollarë.
Në Shtetet e Bashkuara të Amerikës vlerësohej se pasuritë e shqiptarëve kapnin vlerën 1 milionë e 200 mijë dollarë. Plus këtyre, edhe 1 milionë dollarë të tjera llogariteshin depozitat e të riatdheësuarve.
Në Itali dhe Libi vlerësohej se shqiptarët kishin pasuri në vlerë të përafërt 300 mijë dollarë ndërsa në Francë rreth 50 mijë dollarë. Vlera e pasurive të shqiptarëve në Australi e Kanada llogaritej 200 mijë dollarë ndërsa në Argjentinë, rreth 100 mijë dollarë.
Në Egjipt, pasuritë e shqiptarëve arrinin vlerën rreth 300 mijë dollarë. Turqia ishte një vend ku vlerësohej se shqiptarët kishin shumë pasuri; 1.5 milionë dollarë ishin trashëgimi, 70 mijë dollarë depozita të bllokuara dhe 40 mijë dollarë depozita të prapambetura.
Që nga viti 1960, Shoqëria Komisionaria kishte filluar të trajtonte në mënyrë të rregullt problemet pasurore në Turqi, prona të shtetasve shqiptarë. Por ishte hasur me disa probleme. Pasuritë ishin shumë të vjetra, e kishte kaluar thuajse një shekull. Identifikimi i tyre haste në mjaft vështirësi. 99% e pasurive të shqiptarëve ndodhej në Stamboll. Vetëm për pasuritë shqiptarë në Turqi ishin aktivizuar 8 avokatë, një pjesë prej të cilëve ishin shqiptarë.
Dy vendet nuk kishin marrëveshje konsullore dhe as nga llogaritë bankare nuk mund të bëhej tërheqja për faktin se kishte kufizime valutore. Shteti turk kishte vendosur me ligj që pasuritë e shqiptarëve, të mos shiteshin nëse nuk do të kishte një vendim gjykate.
Praktika kishte treguar se gjykatat po u jepnin të drejtë kërkesave të shqiptarëve, mjaftonte të paraqiste vërtetimin e origjinës shqiptare dhe të faktohej lidhja me pronarin e mëparshëm të pronës.
Greqia dhe ngërçi i ligjit 2636/40
Pjesën më të madhe të totalit të pasurive të shqiptarëve e mbante Greqia, me përafërsisht 30 milionë dollarë. Kjo pasuri e madhe ishte bllokuar nga Greqia në bazë të ligjit të luftës 2636/40 që e konsideronte (dhe vijon dhe e konsideron) Shqipërinë shtet armik.
Greqia në Luftën e Dytë Botërore jo vetëm kishte spastruar shqiptarët e Çamërisë, por edhe u kishte sekuestruar edhe pasuritë atyre.
Pas Luftës së Dytë Botërore, Shqipëria nuk rezultoi vend armik por vend aleat dhe për këtë arsye, mori si zhdëmtim nga Italia 5 milionë dollarë, Etiopia 25 milionë dollarë (për faktin se ishte pushtuar nga Italia), Greqia 125 milionë dollarë dhe jugosllavia 150 milionë dollarë.
Në periudhën e parë të pasluftës, dy vendet fqinje nuk patën marrëdhënie të mira dhe vetëm në fillimin e viteve ’70 i rivendosën marrëdhëniet diplomatike mes tyre. E ky “moment rinjohje” mes dy fqinjve, u tentua që të shfrytëzohej nga avokatët shqiptarë për të hequr sekuestron që ishte vendosur për pronat e shqiptarëve në Greqi por përgjigjia që merrnin vazhdimisht ishte ligji i luftës që ishte ende në fuqi dhe që e pamundësontë avancimin e mëtejshëm të çështjeve.
Në jetëgjatësinë e saj prej më shumë se 3 dekadash, “Shoqëria Komisionare” ariti të sigurojë disa prej pasurive të shqiptarëve por pa mundur të realizojë plotësisht mision e saj; mision që nuk është realizuar ende në ditët e sotme…(Scan)
