Përgatiti Bujar Hazizaj
Në kushte normale, miratimi i ligjit Nr.22/2020 Për disa shtesa në ligjin nr.71/2016 “Për Kontrollin Kufitar”, do kishte marr vëmendjen e duhur, pasi për herë të parë me ligj, shoqëritë ajrore të huaja dhe ato vendase, që kryejnë transport ajror ndërkombëtar të rregullt, përfshirë udhëtimet me çarter dhe taksi të pasagjerëve, detyrohen të transmentojnë të dhënat e pasagjerit tek Njësia e Informacionit të Pasagjerit (NIP), me kërkesën e autoriteteve përgjegjëse për kontrollin kufitar, deri në fund të mbylljes së procedurave të kontrollit (check in) në aeroport.
Njësia e Informacionit të Pasagjerit (NIP) pranë Drejtorisë së Përgjithshme të Policisë së Shtetit do kryej grumbullimin, përpunimin, shkëmbimin dhe shpërndarjen e të dhënave të pasagjerëit, gjerësisht i njohur në fushën e udhëtimeve dhe transportit ndërkombëtar si informacion paraprak për pasagjerin (API- Advanced Passenger Information), në bazë të një rregulloreje që pritet të bëhet gati dhe miratohet nga Këshilli i Ministrave, brenda 3 muajve nga hyrja në fuqi e këtij ligji.
Po përse është kaq i rëndësishëm transmentimi i të dhënave të pasagjerit?
Më poshtë po paraqesim disa nga arsyet që e kanë bërë të domosdoshëm zbatimin nga Shtetet dhe transportuesit ajror, të sistemeve të transmentimit të të dhënave të pasagjerit, siç janë:
1. Rritja e numrit të pasagjerëve
Është fakt se numri i pasagjerëve në dekadat e fundit është rritur e vazhdon të rritet. Avion të përmasave të paimagjinueshme për kapacitetet bartës që operojnë në çdo sekondë në aeroportet e gjithë botës dhe kohët e pikut në nisje dhe mbrritje e kanë rritur kërkesën për proceset e inspektimit;
2. Zgjerimi i objekteve të aeroporte
Kjo rritje e numrit të pasagjerëve luan një rol thelbësor në objektet e aeroporteve. Me qëllim për të menaxhuar rritjen e trafikut, autoritetet e aeroporteve në shumë pjesë të botës po kërkojnë të zgjerojnë objektet e tyre dhe infrastrukturat mbështetëse. Pista dhe terminale të reja po ndërtohen dhe në disa raste, aeroporte të reja po ndërtohen me qëllim që t’i përgjigjen rritjes së numrit të pasagjerëve.
3. T.errorizmi ndërkombëtar dhe sigurimi
Kërcënimi i paraqitur nga t.errorizmi ndërkombëtar është gjithashtu një zhvillim me të cilin nuk ndeshen vetëm Agjencitë e Kontrollit të Kufirit, por edhe transportuesit ajror dhe operartorët e aeroporteve. Kontrolle shtesë të sigurisë së aviacionit dhe vlerësimet e riskut mbi pasagjerët para nisjes kanë shtuar kohën e kërkuar për procesimin e tyre në Check in. Me qëllim që të kryhen vlerësimet e riskut Agjencitë e Kontrollit Kufitar kanë rritur kontrollet në nisje dhe në mbrritje të pasagjerëve.
4. Kërcënimet nga K.rimet e Rënda
Si dhe në dekadat e kaluara, në mos ndeshin me k.rime të reja, Agjencitë e Kontrollit Kufitar janë duke u ndeshur gjithmonë e më shumë me intensifikimin e k.rimeve të rënda. Fenomeni i rritjes trafikimit të d.rogës është një nga më të dukshmit për sytë e publikut. Kontrabandimi i drogës nga pasagjerët është një pjesë thelbësore e problemit. Doganat në aeroportet ndërkombëtare janë në vijën e parë të mbrojtjes ndaj kësaj forme dhe përgjegjësit e tyre për të parandaluar këtë fenomen janë rritur. Atyre u kërkohet të rrisin vigjilencën dhe të parandalojnë këtë veprimtari k.riminale duke ndjekur dhe vlerësuar çdo individ të përfshirë.
5. Burimet njerëzore
Duket që burimet njerëzore në dispozicion të Agjencive të Kontrollit Kufitar dhe transportuesve ajror për t’u ndeshur me këto përgjegjësi të shtuara dhe kërcënime nuk janë të mjaftueshme për të mbajtur paqen. Në shumë vende rritja e burimeve njerëzore nuk duket të jetë një opcion efektiv.
6. Bashkëpunimi i ndërsjelltë i agjencive
Në shumë aeroporte ndërkombëtare ka një numër Agjencisë të Kontrollit Kufitar. Këtu përfshihen Doganat, Imigracioni, Policia, Karantina, Shëndeti dhe Siguria, Agrikultura e të tjera. Niveli i bashkëpunimit ndërmjet tyre është i ndryshëm në vende të ndryshme. Fakti që këto agjenci kanë sistemet e tyre të pavaruara të operimit e bënë të domosdoshëm nevojën e bashkëpunimit në përpunimin e të dhënave të pasagjerit.
7. Ndëshkimi
Mekanizmat në fuqi kanë identifikuar përgjegjësinë e transportuesve ajror që duhet jo vetëm të sigurojnë që pasagjerët të udhëtojnë me dokumentet e vlefshme për udhëtim në destinacion, por dhe të paguajnë kostot e kthimin në origjinë të pasagjerëve që përdorin dokumente false apo të papërshtatëshme.
Këtyre përgjegjësive të transportuesve ajror u është shtuar edhe detyrimi për të transmentuar të dhënat e pasagjerit në bord, tek agjencitë e kontrollit kufitar.
Ndërsa Shteteve Anëtare të Organizatës Ndërkombëtare të Aviacionit Civil (ICAO) u kërkohet që prej hyrjes tyre në fuqi në 23 Tetor 2018, të implementojnë standardet 9.5 e 9.6 të Aneksit 9 – Lehtësimi, për të ngritur një sistem të Informacionit të Përparuar të Pasagjerit
(API) dhe që ky sistem të mbështetet nga një autoritet ligjor i caktuar (siç mund të jetë legjislacioni, rregullorja, dekreti).
Ligji i sapo miratuar është përafruar pjesërisht me:
– Direktivën 2004/82 KE të Këshillit të Europian të datës 29 prill 2004, mbi detyrimin e transmetimit të të dhënave të pasagjerit, dhe
– Direktivën BE 2016/681 të Parlamentit dhe Këshillit, datë 27.4.2016, mbi përdorimin e të dhënave të regjistrit të emrit të pasagjerit (PNR) me qëllim parandalimin, zbulimin, hetimin dhe ndjekjen penale veprave me qëllime terroriste dhe krimeve të rënda.
Në këtë mënyrë, me miratimin e këtij ligji, Shqipëria ka hedhur një hap shumë të rëndësishëm jo vetëm për të siguruar përputhshmërinë me legjislacionin e BE, por edhe për t’ju bashkuar frontit të përbashkët të Shteteve të angazhuara në zbatimin e Rezulutës 2178 (2014) dhe 2309 (2016) të Këshillit të Sigurimit të Organizatës së Kombeve të Bashkuara, me qëllim vendosjen e masave të ashpra që do të parandalojnë dhe shtypin rekrutimin, organizimin, transportimin ose pajisjen; parandalimin dhe shtypjen e financimit; dhe parandalimin e udhëtimit të luftëtarëve të huaj terroristë pjesë e organizatave terroriste si Al-Kaeda, ISIS e të tjera që mund të jenë shpërbërë dhe që paraqesin rrezik për t’u riorganizuar në vende të tjera të botës pas goditjeve që kanë marrë së fundi.
Miratimi i këtij ligji është fryt i punës së nisur nga qeveria e Shqipërisë prej muajit Janar 2018 dhe kontributit profesional të pjesëtarëve të grupit të punës me përfaqësues të Ministrisë së Brendshme, Drejtorisë së Përgjithshme të Doganave, Autoritetit të Aviacionit Civil, të Zyrës së Komisionerit për të Drejtën e Informimit dhe Mbrojtjen e të Dhënave Personale, të Shërbimit Informativ Shtetëror dhe të Ministrisë për Evropën dhe Punët e Jashtme, dhe asistencës së Zyrës së Prezencës së OCBE në Shqipëri.
Kujtojmë se Shqipëria për vitin 2020, ka marr kryesimin e kësaj organizate që promovon paqen dhe sigurinë në botë.
* Autori ka qënë pjesë e Grupit Ndërinstitucional të Punës për implementimin e Sistemit API
