Azerbajxhani është shfaqur si një lojtar i rëndësishëm në skenën globale. Ndër partnerët evropianë të Azerbajxhanit, Shqipëria ka qëndruar si një mbështetëse e palëkundur dhe strategjike ndër vite.
Gjatë tre dekadave të fundit, Azerbajxhani dhe Shqipëria kanë kultivuar marrëdhënie miqësore ndërshtetërore, duke çuar në një partneritet të ndërtuar mbi perspektiva të përbashkëta në lidhje me çështje të ndryshme globale.
Pavarësisht kësaj, të dy vendet janë ende në proces të krijimit të zyrave diplomatike në të dy vendet.
Megjithatë, disa hapa të rëndësishëm tashmë janë bërë në këtë drejtim.
Ad
Kujtojmë se Presidenti Ilham Aliyev nënshkroi një ligj për krijimin e Ambasadës së Azerbajxhanit në Shqipëri në qytetin e Tiranës në nëntor të vitit të kaluar. Nga ana tjetër, Shqipëria vendosi të hapë një ambasadë në Azerbajxhan në mars 2023.
Vizita e Presidentit të Shqipërisë Bajram Begaj që ka nisur ditën e djeshme shërben si dëshmi e mëtejshme e zgjerimit të vazhdueshëm të marrëdhënieve ndërshtetërore dhe evoluimit të tyre në një lidhje të fortë midis kombeve mike dhe partnerëve strategjikë.
Vlen të theksohet se vizita e dytë e Presidentit të Shqipërisë në Azerbajxhan këtë vit shërben si dëshmi e qartë e rëndësisë së këtyre marrëdhënieve.
Një nga temat kryesore në agjendë është sigurisht bashkëpunimi në fushën e energjisë. Meqenëse Azerbajxhani synon të zgjerojë gjeografinë e furnizimeve të tij me gaz nga 6 në të paktën 10 vende, Shqipëria këtu qëndron në vijën e parë të hyrjes në burimet energjetike të Azerbajxhanit.
Në vitin 2021, eksportet e gazit të Azerbajxhanit në Evropë arritën në 8 bcm. Megjithatë, deri në vitin 2022, këto furnizime ishin rritur tashmë në 11 bcm. Këtë vit, vendi synon të rrisë më tej eksportet e tij të gazit në rajon, duke synuar 12 bcm.
Në përgjithësi, tregu global parashikohet të marrë një total prej 24.5 bcm gaz nga Azerbajxhani në vitin 2023, me gati gjysmën e këtij vëllimi të destinuar për Evropën. Kjo përqindje e konsiderueshme nënvizon rëndësinë e Evropës si një përfituese kryesore e gazit Azerbajxhan.
Gazsjellësi Trans-Adriatik (TAP), segmenti evropian i Korridorit Jugor të Gazit, ka aftësinë të transportojë rreth 10 bcm gaz në vit në tregje të ndryshme evropiane. Për më tepër, tubacioni është projektuar me potencialin për të rritur kapacitetin e tij në 20 bcm në vit.
Si një komponent thelbësor i Korridorit Jugor të Gazit, TAP ka një rëndësi strategjike dhe ekonomike për Evropën, duke siguruar akses të besueshëm në një burim të freskët të gazit natyror.
Ai shërben si një kanal për transportin e gazit natyror nga fusha e madhe e Shah Deniz që ndodhet në segmentin Azerbajxhan të Detit Kaspik. Duke mbuluar një distancë prej 878 kilometrash, gazsjellësi lidhet me Gazsjellësin Trans Anatolian (TANAP) në kufirin Turqi-Greqi në Kipoi. Prej aty përshkon Greqinë dhe Shqipërinë, kalon detin Adriatik dhe më në fund arrin në brigjet jugore të Italisë.
TAP-i luan një rol jetik në rritjen e sigurisë energjetike të Evropës, promovimin e diversifikimit të furnizimit dhe mbështetjen e objektivave të dekarbonizimit.
Edhe pse Shqipëria është ndër vendet që përshkon seksioni evropian i Korridorit Jugor të Gazit, aktualisht nuk merr gaz nga Azerbajxhani për shkak të infrastrukturës së pamjaftueshme.
Siç tha presidenti Ilham Aliyev gjatë ceremonisë për krijimin e nismës së Unazës së Solidaritetit (STRING), Azerbajxhani është në proces negociatash me Shqipërinë për të ndërtuar një sistem lokal të shpërndarjes së gazit, pasi Korridori Jugor i Gazit përshkon territorin e vendit.
Kështu, Shqipëria synon të lidhë TEC-in e Vlorës me TAP-in nëpërmjet gazsjellësit si dhe terminalin e LNG-së për të përmirësuar sigurinë energjetike të vendit dhe rajonit.
Duke vendosur lidhje me tubacione të tjera, TAP do të lehtësojë furnizimin me gaz të vendeve të Europës Juglindore. Pasi të përfundojë projekti Interkonektor Greqia Bullgari (IGB), Bullgaria do të jetë në gjendje të plotësojë deri në 33 për qind të kërkesës së saj për gaz përmes TAP.
Me pikat e daljes në Greqi dhe Shqipëri, si dhe me mbërritjen e tij në Itali, TAP ofron mundësi të shumta për të transportuar gazin azerbajxhanas në tregjet më të gjera evropiane.
Si rezultat, rreth 1.2 bcm gaz, nga të cilat 1 miliardë do të shkojnë në Itali dhe 200 milionë në Shqipëri, do të transportohen nëpërmjet TAP-it nga viti 2026.
Strategjia afatgjatë energjetike e Azerbajxhanit ka demonstruar suksesin e saj duke siguruar në mënyrë efektive akses në tregun evropian të energjisë gjatë periudhave sfiduese të pengesave të diversifikimit të furnizimit. Azerbajxhani ka fituar vazhdimisht respekt të jashtëzakonshëm nga partnerët e tij nëpërmjet ekzekutimit shembullor të projekteve në industrinë e naftës dhe gazit.
Gjithnjë e më shumë vende janë rreshtuar për të hyrë në burimet e gazit të Azerbajxhanit dhe Shqipëria nuk qëndron mënjanë. Kur u përball me një krizë, Azerbajxhani ndërhyri për të mbështetur duke nënshkruar një memorandum për të dyfishuar furnizimet me energji në BE, duke e rritur atë nga 10 bcm në 20 bcm deri në vitin 2027./Nga Rajmonda Basha
